________________
ચતુર્થ પ્રસ્તાવ-નરસિંહ રાજાની કથા. ' ૧૨૭ કે-“હે દેવ! નિર્મદ મંત્રી, સામતાદિકેએ તમારા મરણની વાત રાજા આગળ જાહેર કરી છે, માટે રચવાધએ બહાર નિકળેલ વિજ્યસેનના દષ્ટિપથમાં રહીને તમે કઈ રીતે પોતાનું દર્શન આપે તે બરાબર થાય; કારણકે તે તમારા દર્શનને અત્યંત ઈચ્છે છે. તેના અનુરોધથી એ પણ મેં કબુલ કર્યું. એવામાં એક દિવસે પ્રવર હાથણી પર આરૂઢ થઈને વિજયસેન રચવાએ નીકળે, એટલે હું એક પ્રાસાદના શિખર પર રાજા જુવે તેમ બેસી રહ્યો, જેથી તેણે મને તરતજ જે અને “ચિરકાળે આવેલા બંધને સ્વાગત છે, સ્વાગત છે.” એમ હર્ષના પ્રકર્ષથી લેચન વિકાસીને તે જેટલામાં બોલવા જાય છે, તેવામાં તરતજ મંત્રી સામંત પ્રમુખજોએ આકાશમાં અંતર-પટ ગોઠવી કલાહલ મચાવી મૂકો, એટલે રાજા વિહાર યાત્રા થકી પાછો વળે. પછી તેમણે રાજાને જણાવ્યું કે હે દેવ ! પિશાચનું દર્શન થયું, તેથી તમને એ કંઈ અમંગળ થયું, નહિ તે મરણ પામેલ માણસ શું પ્રત્યક્ષ કદિ જોવામાં આવે? માટે ભવન ભણી સત્વર ચાલે, શાંતિકર્મ કરાવે, ભૂતને બલિદાન આપ, હેમવિધિ આરંભે, મૃત્યુંજય મંત્રને યાદ કરે, બ્રાહ્મણ-શ્રમણને તેમજ સ્વજનોને સુવર્ણ દાન આપે.” એમ તેમના કહેવાથી મહાવતે તરત હાથણી પાછી ચલાવી, અને ભવનમાં આવતાં તેમણે જે કાંઈ કહ્યું, તે પિતાની અતિમુગ્ધ બુદ્ધિને લીધે વિજયસેને બધું કરાવ્યું; એટલે હું આનંદ અને ઉત્સાહ રહિત બની, ધીરજ ખેઇ, તે સ્થાનથી નીચે ઉતરી, સોમદત્તને કહા વિના જ એક ગુપ્ત સ્થાને બેસીને ચિંતવવા લાગે કે –“નિરંતર કનકદાનથી સંતુષ્ટ કર્યા છતાં એ પાપી સામતે મર્દોન્મત્તની જેમ મને સામે ઉભેલને , પણ કેમ જાણતા નથી ? અથવા તે અનેકવાર અપરાધ સહન કરીને ફરી સ્વપદે
સ્થાપ્યા છતાં એ અમર્યાદ મંત્રીઓ અને તૃણ સમાન પણ કેમ ગણતા નથી? વળી નાગરિકજનેને અનેક વખત કાર્યોમાં સત્કાર્યા છતાં આશાહીન બનેલા તેઓ મને સ્નેહના વચનમાત્રથી પણ કેમ બેલાવતા નથી? તેમજ તે જયશેખર કુમાર, વિદ્યાધર રાજાના કુળમાં જન્મેલ છતાં અને તથા પ્રકારની તેની સારવાર કર્યા છતાં એક સામાન્ય જનની જેમ મારી કેમ ઉપેક્ષા કરે ? અથવા તે આવા વિકલ્પ કરવાથી પણ શું? હવે તે આત્મહિત કરૂં. આ નગરને ત્યાગ કરી અન્ય દેશમાં ચાલ્યો જાઉં અને બીજા કેઇ મેટા રાજાને આશ્રય લઉં, અથવા તે સમસ્ત જગતમાં પ્રસિદ્ધ પરાક્રમી એવા શ્રી અવંતિસેન મહારાજાને પુત્ર થઈ, કેટલાક દિવસ અદ્ભત રાજ્ય-દ્ધિ ભેગવી, હવે બીજાને તાબેદાર થઈને કેમ રહી શકીશ? માટે એ તે સર્વથા વિચાર કરે પણ યુકત નથી. હવે તે મારે ભૈરવ-પતનથી આત્મ-ત્યાગ કરે એજ સર્વ ઉપાધિથી વિશુદ્ધ થવાને માગ એગ્ય છે.” એ નિશ્ચય કરી હું નગરચકી નીકળે અને ભૈરવ-પતન