Page Text
________________
ઉલ્લાઘરાઘવ : એક અધ્યયન પરિણમે છે. નાયકનું આ ચરિત ફિલાગમ' પામે છે અને નાટયવસ્તુના કલાસંવિધાનનું અનિર્વહણ થાય છે. કેકેયીની વરદાન યાચનાથી ખેર પડેલે રામને રાજ્યાભિષેક સિદ્ધ થતાં નાયકને થલ અબ્યુદય તે થાય છે જ એટલું જ નહિ. પણ કેકેયી તરફના ભરતના વૈમનસ્યનું નિવારણ કરાવીને નાયક પિતાને તથા પિતાના સમસ્ત રાજકુલને માનસિક અસ્પૃદય પણ સિદ્ધ કરે છે.
નાટકનું શીર્ષક સુચવે છે તેમ નાયકને અંતે રાઘવ (રામ) ઉલ્લાધ (અનેક દુઃખ વિટંબણા તથા વિપત્તિઓમાંથી મુક્તિ મેળવ્યાને આનંદ પામે છે. આ કૃતિનું શીર્ષક તથા અંતિમ “ભરતવાક” જોતાં, રામને અનેક વિપત્તિઓ અને દુખમાંથી પસાર થયા પછી નિરાંતને દમ ખેંચતા અને આદિત્સાહ વરતાવતા બતાવ્યા છે. નાયક રામના કાર્યની સિદ્ધિની સાથે સાથે કથાનકની પરિસમાપ્તિ થતી હોવાથી ફલાગમ અને નિર્વહણ' સંધિમાં નાટકની સમાપ્તિ થઈ જાય છે. આંતર સંધિઓ:
કથાનકના વિકાસમાં કવિ પાંચ આંતરસંધિઓ દ્વારા યુક્તિઓનું આયોજન કરતે હોય છે. ૩૭
ઉ. રા. માં નાયકના અભ્યદયરૂ૫ રાજ્યપ્રાપ્તિના હેતુ તરફ કથાનકને ગતિશીલ બનાવવા માટે સેમેશ્વરે કેટલીક અંતરસંધિઓ રૂપે યુક્તિઓ ઘડી કાઢી હયા તેમ લાગે છે જેમકે પ્રથમ અંકમાં રામને વિશ્વવિજયી બનવાનાં, રાક્ષસોને તથા રાક્ષસેજ ઉપર વિજય મેળવવાના આશીર્વાદ આપવામાં આવે છે “રત્નાવલિ' કે “શાકુન્તલ” ની જેમ આ નાટકમાં નાયક-નાયિકાનું મિલન કે એવા પ્રકારના પ્રણય વિષયક હેતુનું આયોજન ન હોવાથી આ અંતરસંધિઓ અહીં લાગુ પાડવી મુશ્કેલ છે.
સંધિઓ અને આંતરસંધિએ કેમ ? એની ચર્ચા નરચંદ્રસૂરિએ વિગતથી આપી નથી, પરંતુ સૌથી વ્યવસ્થિત રીતે નાટયદર્પણકારોએ અને વિશ્વનાથે આપેલી જણાય છે. આ નાટકમાં આ પાંચ આંતરસંધિઓ અનુક્રમે નહિ, પરંતુ યથા થગ્ય પ્રસંગોએ યોજાઈ હોવાનું જણાય છે. જેમકે અંક માં ભરતના દુઃસ્વપ્નના નિરૂપણથી “સ્વપ્ન', અં. ૨ માં જાતુકર્થ વસિષ્ઠને પત્ર લઈ આવે છે તેમાં “પત્ર તથા રાજા દશરથે લખેલ બે આજ્ઞાઓને પત્ર મંથરા રામને આપે છે તેમાં પણ પત્ર, સુગ્રીવ અને લક્ષમણ શુક દ્વારા અને રામ અંગદ દ્વારા રાવણ પર સંદેશો પાઠવે છે તેમાં “સંદેશ” તથા સરમા-વિહંગવેગ દ્વારા
| SR No. | 005744 |
| Book Title | Ullaghraghav Ek Adhyayan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vibhuti V Bhatt |
| Publisher | Vibhuti V Bhatt |
| Publication Year | 1989 |
| Total Pages | 158 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |