________________
ઉલલાઘરાઘવ : એક અધ્યયન પાર્વતી, ચંદ્ર, ગણેશ, અર્ધનારીનટેશ્વર, હરિ, વરાહ, નૃસિંહ, ગોવર્ધનધારી, રાધા, રામ-સીતા, સૂર્ય તથા કામદેવની વંદના કરવામાં આવી છે . ૧–ર૯),
સગ ૨ માં સુરથ રાજા તેના મંત્રીઓની ઈચ્છા વિરુદ્ધ પિતાની કલા નામની નગરી બચાવવા માટે પ્રતિકાર કરવા માટે શત્રુ પ્રત્યે ધર્યો અને તેમાં હાર્યો. તેની સમૃદ્ધિ તેના દુષ્ટ મંત્રીઓએ વહેંચી લીધી. આથી અત્યંત દુઃખી અને નિરાશ થયેલા રાજાને તેની કુલદેવીએ સ્વપ્નમાં સાંત્વન આપીને આજ્ઞા કરી કે યુદ્ધ ન કર. ભવિષ્યમાં તું આઠમો મનુ બનીશ અને ચક્રવતી રાજા થઈશ.' આથી રાજા સુરથ પોતાની રાણીને તેને મહિયર મેકલીને પિતે વનમાં શાંતિ અને આત્મબોધની ખાજ માટે નીકળી પડયો. પિતાની રાજ્યસંપત્તિ હરાઈ ગઈ હેવા છતાં તેને પ્રભાવ વનમાં છાને ન રહ્યો. વનનાં પ્રાકૃતિક ત, વાયુ, પશુપક્ષીઓ, વૃક્ષાએ તેનું ભાવભીનું સ્વાગત કર્યું. મેર વગેરેએ તેને મનેવિનોદ કર્યો છતાં તપસ્વી રાજાએ વનમાં ભારે યાતનાઓ વેઠી.
વનમાં દુઃખી રાજાએ ભૂમિમાં પવિત્ર આશ્રમના અને તેમાં તેજસ્વી સુમેધા ઋષિનાં દર્શન કર્યા અને અનેરી શાંતિ અને સાંત્વન પ્રાપ્ત કર્યા. રાજાએ ઋષિને પિતાનું રાજ્ય પાછું મેળવવાને ઉપાય પૂછે એથી ઋષિએ રાજાને જગજજનની પાર્વતીદેવીને શરણે જઈને તેમની પ્રાર્થના-ઉપાસના કરવાને જ એક માત્ર ઉપાય સમજાવ્યો અને તેના સમર્થનમાં દેવીનાં પ્રભાવ અને ચરિતની કથા રાજાને કહી સંભળાવી. શુંભ-નિશુંભ વગેરે અસુરોના ત્રાસથી કંટાળેલા દેવને દેવીએ બચાવ્યા હતા તે રીતે હે રાજા ! તને પણ બચાવી લેશે. એટલું જણાવવા માટે રાક્ષસોના ત્રાસનું, તે ત્રાસથી બચાવવા દેવોએ કરેલી બ્રહ્માની સ્તુતિ અને ઉપાયની પૃછા બ્રહ્માએ દેવોને બતાવેલો ઉપાય વગેરેથી ત્રીજે સર્ગ પૂરે થાય છે.
સર્ગ ૪ પાર્વતીનું જન્મસ્થળ, શિવ-પાર્વતીની ક્રીડાભૂમિ અને શિવની તભૂમિ એવા હિમાલયનું વિસ્તૃત વર્ણન વિવિધ દે અને અલંકારોથી વિભૂષિત કરીને કવિએ રજૂ કર્યો છે અને સર્ગ પ માં હિમાલય પરની વિવિધ ઋતુઓનું અને અંતે સૂર્યાસ્તનું વર્ણન આવે છે. સર્ગ ૬-૭ માં સંધ્યા અને ચંદ્રોદય અને સંસારની રાત્રિચર્યા. રાત્રિના સૌંદર્યનું વર્ણન કરીને સર્ગ ૮ થી સર્ગ ૧૪ સુધી દેવીનું મહાસ્ય નિરૂપાયું છે. તેમાં શત્રુઓને નાશ કરવાની ઇચ્છાથી હિમાલયની દેવભૂમિમાં દેવી વસવા લાગ્યાં. ચંડ નામના અસુરે હિમાલયમાં દેવીને તેમની સખીઓ સાથે વિહાર કરતાં જોયાં અને તે અત્યંત પ્રભાવિત થઈ ગયે,