Page Text
________________
કવિ સંમેશ્વરને પરિચય કમ ભીમદેવ -(૨)ના સમય (ઈ.સ. ૧૧૭૮-૧૨૪૨)થી ગુર્જરેશ્વર વીસલદેવના સમય (ઈ.સ. ૧૨૪૪-૧૨૫૩) દરમ્યાન સંભાળ્યું હોવાનું તેંધાયું છે. એ સમય દરમ્યાન મહામંડલેશ્વર લવણુપ્રસાદ, તેને પુત્ર વીરધવલ તથા વલદેવ સાથે તેમજ મહામાત્ય વસ્તુપાલ-તેજપાલ સાથે સોમેશ્વરને ગાઢ પરિચય હો; એટલું જ નહિ પણ તે કૌટુમ્બિક સંબંધ ધરાવતું હોવાનું સ્પષ્ટ છે. તેનાં વતન, નેત્ર, પૂર્વજોની વિગત, તેની કારકિદી દરમ્યાનના ચૌલુક્ય રાજાઓ, મહામાત્ય, મહામંડલેશ્વર, રાણક અને અન્ય વ્યક્તિઓ સાથેના પ્રસંગે વગેરેની વિસ્તૃત ચર્ચા આ લેખિકાના પુસ્તક “કવિ સોમેશ્વર જીવન અને કવનમાં કરી દીધી હોવાથી અહીં તેને આટલે જ ટૂંકે પરિચય પર્યાપ્ત છે. | ગુજરાતના ચૌલુકય અને સોલંકી (વાઘેલા) રાજાઓ તથા તેમના મહામાત્ય વસ્તુપાલ-તેજપાલ કવિઓની એને વિદ્વાનેની કદર કરતા અને યોગ્ય પ્રોત્સાહન, ઈનામ, દાન વગેરે આપીને નવાજતા હતા. તેના પરિણામે ગુજરાતમાં વિ.સં. ૧૩૦૦ની આસપાસ અણહિલપાટકને બદલે ધોળકા મુખ્ય કેન્દ્ર બની ગયું હતું. ત્યાં કવિઓને રાજ્યાશ્રય મળતો અને સાહિત્ય અને અન્ય શાસ્ત્ર-વિજ્ઞાનનાં વિવિધ સ્વરૂપને સારો વિકાસ થયો હતો. વિરધવલ અને તેના મંત્રી પોતાના દરબારમાં વિવિધ વિદ્યા અને કલામાં નિપુણ વિદ્વાનોને સન્માનતા, તેમની કાવ્યગોષ્ઠીમાં સમય આપતા. મંત્રી તે કંઈક વાર કાવ્યરચનામાં અને ચર્ચામાં પણ ભાગ લેતા. વિદ્યાના અભ્યાસ અને પ્રસારમાં તથા વિદ્વાનોને સન્માનવામાં, કાવ્યસર્જનાળામાં તેમ જ જ્ઞાનભંડારોને સંરક્ષવા અને સમૃદ્ધ કરવામાં પિતાના તન-મન-ધનના વ્યય કરવામાં કશી ય મણ રાખી નથી.
આથી એ સમયે કવિ સંમેશ્વર ઉપરાંત તેને હરીફ કવિ હરિહર, સુભટ, નાનાક, અરિસિંહ, અમરચંરિ , દામોદર, જયદેવ, વિકલ, કૃષ્ણસિંહ, શંકરસ્વામી, ઉદયપ્રભસૂરિ, જયસિંહરિ, બાલચંદ્રસૂરિ, નરચંદ્રસૂરિ, સમાદિત્ય, કમલાદિત્ય વગેરે અનેક જૈન-જૈનેતર કવિઓ, ભાટચારણે રાજદરબારમાં સ્થાન પામતા અને કાવ્યગોષ્ઠીઓમાં ભાગ લેતા. સેમેશ્વરદેવે “
સ ત્સવ” અને “કીતિકૌમુદી' મહાકાવ્યની રચના કરી છે. તે બંનેને વિસ્તૃત વિવેચન અને રસદર્શન આ લેખિકાએ પ્રગટ કર્યા હોઈ તેમને ટૂંક-સાર જ અહીં યોગ્ય લેખાશે. 1 સુરથોત્સવ
“સુરત્સવ' મહાકાવ્ય સુરથ રાજાની પૌરાણિક કથાને આધારે દેવીની સ્તુતિને લગતું છે. આરંભે–પ્રથમ સર્ગ માં પાર્વતીજી, ભદ્રકાળી, સરસ્વતી, શિવ
,
| SR No. | 005744 |
| Book Title | Ullaghraghav Ek Adhyayan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vibhuti V Bhatt |
| Publisher | Vibhuti V Bhatt |
| Publication Year | 1989 |
| Total Pages | 158 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |