________________
સાંત-સિદ્ધાંત-સારસંગ્રહ બંધનથી મુક્ત થયેલા તો કરોડો મળે છે, પરંતુ સંસારરૂપ બંધનથી મુક્ત થયેલો તો કઈક જ ઉત્તમ બ્રહ્મવેત્તા પુરુષ ભાગ્ય મળે છે. ૨૪૪
ચંતન જવા ફ્રિ વર્ષિય तदंतवैधमुक्त्यर्थे क्रियतां कृतिभिः कृतिः ॥२४॥
મનુષ્ય (કામ-ક્રોધાદિ) અંદરનાં બંધનથી બંધાયેલો છે; તેનાં બહારનાં બંધને (કદાચ) છૂટી જાય, તે તેથી શું ફળ છે? (કંઈ જ નહિ.) માટે વિદ્વાનોએ અંદરનાં બંધનેથી છૂટી જવા પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. ૨૪૫
कृतिपर्यवसानैव मता तीव्रमुमुक्षुता। अन्या तु रंजनामात्रा पत्र नो दृश्यते कृतिः ।। २४६ ।।
તીવ્ર મુમુક્ષુતા, ક્રિયામાં પરિણમેલી જ માની છે. (સક્રિય અને આચરણમાં ઊતરેલી જ હોવી જોઈએ.) બાકીની તે કેવળ (પિતાને અથવા બીજાઓને) ખુશી કરવા પૂરતી જ હોય છે, જેમાં ક્રિયા એટલે કે તેને અનુસરતું આચરણ દેખાતું નથી. ૨૪૬
गेहादिसर्वमपहाय लघुत्वबुद्धया
सौख्येच्छया स्वपतिनानलमाविविक्षोः । कान्ताजनस्य नियता सुरढा त्वरा या
सैषा फलान्तगमने करणं मुमुक्षोः ॥ २४७ ॥ ઘર વગેરે સર્વ પદાર્થો (પિતાના પતિ વિનાના) તુચ્છ છે, આવી બુદ્ધિથી પિતાના (મરેલા) પતિની સાથે, સુખની ઈચ્છાથી અગ્નિમાં પ્રવેશ કરવા ઈચ્છતો (સતી) સ્ત્રીની જેવી સુદઢ અને ચોક્કસાઈવાળી તાલાવેલી અને ક્રિયા, મુમુક્ષુને (મેક્ષરૂપ) ફળની પ્રાપ્તિ સુધી પહોંચી જવા માટે સાધન છે. ૨૪૭
नित्यानित्यविवेकश्च देहक्षणिकतामतिः । - मृत्यो विश्च तापाप मुमुक्षावृद्धिकारणम् ।।२४८ ॥
