________________
સવવેદાંત-સિદ્ધાંત સારસંગ્રહ उत्तमो मध्यमश्चैव जघन्य इति च त्रिधा। निरूपितो विपश्चिद्भिः तत्तल्लक्षणवेदिभिः ॥९६ ॥
* એ શમ ઉત્તમ, મધ્યમ અને જઘન્ય એમ ત્રણ પ્રકારને છે, એમ તેનું લક્ષણ જાણનારા વિદ્વાને કહે છે. ૯૬
स्वविकारं परित्यज्यं वस्तुमात्रतया स्थितिः। मनसः सोत्तमा शांतिब्रह्मनिर्वाणलक्षणा ॥ ९७ ॥
તેમાં પોતાના વિકારે ત્યજીને મન, માત્ર (આત્મારૂપ) વસ્તુસ્વરૂપે જ સ્થિતિ કરે, એ મનની ઉત્તમ શાંતિ છે; અને તેને જ “બ્રહ્મનિર્વાણ” કહે છે. ૯૭
प्रत्यक्प्रत्ययसंतानप्रवाह करणं धियः । यदेवा मध्यमा शान्तिः शुद्धसत्वैकलक्षणा ॥९८॥
બુદ્ધિ, કેવળ આત્માના અનુભવની પરંપરાના પ્રવાહ કરે, એ મધ્યમ શાંતિ છે; અને તેને જ “શુદ્ધ સત્ત્વ” કહે છે. ૯૮ विषयध्यापूर्ति त्यक्त्वा श्रवणैकमनःस्थितिः। मनसचेतरा शान्तिर्मिश्रसत्वैकलक्षणा ॥ ९९ ॥
વિષયના વ્યાપાર ત્યજી દઈને મન કેવળ (વેદાંતનું) શ્રવણ કરવામાં જ સ્થિર થાય, એ મનની જઘન્ય શાંતિ છે; અને તેને મિથસત્ત્વ” કહે છે. ૯ '
प्राच्योदीच्यांगसद्भावे शमः सिध्यति नान्यथा । तीवा विरक्तिः प्राच्यांगमुदीच्यांगं दमादयः ॥१०॥
પૂર્વનાં તથા ઉત્તરનાં અંગે હોય, તો જ આ “શમ” સિદ્ધ થાય છે. બીજી રીતે સિદ્ધ થતો નથી, તેમાં તીવ્ર વૈરાગ્ય એ પૂર્વનું અંગ છે અને દમ વગેરે ઉત્તરનાં અંગ છે. ૧૦૦ 'कामः कोद्धश्च लोभश्च मदो मोहच मत्सरः। न जिताः षडिमे येन तस्य शान्तिर्न सिध्यति ॥ १०१॥ કામ, ક્રોધ, લોભ, મદ, મેહ અને મત્સર-આ છને જે