________________
B ક્રિયાપદ હંમેશા પ્રથમામાં જે શબ્દ હોય તેને Rપ્રથમાન પદને અનુસરે છે. એટલેકે પ્રથમામાં જે પદ હોય એના વચન અને પુરુષ ક્રિયાપદને હોય.
| કર્મણિ પ્રયોગ
મૂળ ધાતુ + + આત્મ-પદી પ્રત્યયો = કર્મણિw. દા.ત. અન્ + 4 + + = જાતે
૧. કર્મણિ પ્રયોગમાં લાગતો જ પ્રત્યય અવિકારક છે. પરંતુ દસમાં ગણના ધાતુમાં ગુણ/વૃદ્ધિ થાય છે. દા.ત. આ યુ-ઘોતિ | પરતુ પુરૂંધ્યતે | ૨ ધાતુના અને હવે હોય તો દીર્ઘ થાય છે.
હા.ત નુ - નૂયતે | જ નિ - નીયતે | || ૩. ધાતુના અંતે હસ્વ ત્ર હોય તો તેનો ઉર થાય છે. શ્રત. - 5 - પ્રિય
- યિતે | ૪. સંયુક્ત વ્યંજન પર હસ્વ હોય ત્યારે મન્ થાય છે.
ઘર - મું - મતિ | ૫.2, નાઈ ધાતુના 2 નો પણ ગત્ થાય છે.
દ. ધાતુના અંતે દીર્ધ હોય તો શું થાય છે.
- ઘાત નીતિ ન તૂ - તીતિ | ૭. પરંતુ જો દીર્ધ ઓઢ્ય વ્યંજન કે વ પર હોય તો { થાય છે. - ઘાત - ૫ પૂતિ | અ લૂતિ | ૮. હા, (અંગવાળામ, સ્થા, શૈ, પ (વિવ) સો, હાં (ત્રીજો ગણ પરસ્મપદ) આટલા ધાતુઓમાં કર્મણિમાં અંત્ય સ્વરનો દીર્થ શું થાય છે.
દા.ત. જે રીતે | મ સ્થીયો , ન ઘીયો . ८. अञ्च्, अञ्ज, भञ्ज, रङ्, सञ्, स्व, दंश् ध्वस् भ्रंश् श् ग्रन्थ् વન્યૂ મમ્ ર્ તમ્ ન્યૂ ૩ન્દ્ર હૃદુ આ ૧૮ ધાતુઓમાં અનુનાસિકનો લોપ થાય છે. શ્રત ન મળ્યું તે ! જ ન મળ્યો !
21
