________________
૨૨
જ્ઞાનસાર
ષ્ટિપણું સંભવે છે, પણ ભાવપણું હેતું નથી તથા તેનાથી તિર્યંચગતિ પ્રાપ્ત થાય છે. અનન્તાનબીના ઉદયે સમ્યગદષ્ટિપણું હેતું નથી અને તેનાથી નરકગતિ પ્રાપ્ત થાય છે. જો કે અનન્તાનુંબન્ધી કષાયના ઉમે ચારે ગતિ પ્રાપ્ત થાય છે. તેથી અહીં કષાયોને ગતિની સાથે સંબન્ધ સ્થલ વ્યવહારનયની દૃષ્ટિથી સમજવો. तत्रोपतापकः क्रोधः क्रोधो वैरस्य कारणम् । टुर्गवर्तनी क्रोधः क्रोधः शमसुखार्गला ॥९॥ उत्पद्यमानः प्रथमं दहत्येव स्वमाश्रयम् । क्रोधः कृशानुवत्पश्चादन्यं दहति वा न वा ॥१०॥
ક્રોધ શરીર અને મનને સંતાપ કરનાર છે વૈરનું કારણ છે, દુર્ગતિને માગે છે તથા શરૂ૫ સુખને રોકનાર આગળ છે. વળી અગ્નિની પિઠે ઉત્પન્ન થતાં જ પ્રથમ તે તે પિતાના આશ્રને જ બાળે છે અને પછીથી તે બીજાને બાળે છે અથવા નથી પણ બાળ. (૧૦) क्रोधवहूनेस्तदह्राय शमनाय शुभात्मभिः । श्रयणीया क्षमकैव संयमारामसारणिः ॥ ११ ॥
તેથી ફેધરૂપી અગ્નિને જલદી શાંત કરવા માટે સંયમરૂપી બગીચાને ૫૯લવિત કરનાર પાણીની નીક સમાન ક્ષમાને આશ્રય કરવું જોઈએ. (૧૧)
મનુષ્ય સત્વગુણને લીધે અથવા ભાવનાના બળથી ક્રોધને રોકી શકે છે. તેની ભાવના આ પ્રમાણે કરવી. જે મનુષ્ય પાપનો બંધ કરીને મને નુકશાન કરવા ઈચ્છે છે તે ખરેખર પોતાના કર્મથી જ હણાયેલો છે, તે તેના ઉપર ક વિકી મનુષ્ય કેપ રે? વળી જે તું તારા
