________________
૩૦ પાનાષ્ટક
૧૭ "जं थिरमज्झवसाणं तं झाणं चलं तयं चित्तं । હિં રોજ માવ વા અપેક્ષા વા ય વિતા
___ध्यानशतक गा०२. “જે સ્થિર અધ્યવસાન-મન છે તે ધ્યાન છે, જે ચલાયમાન મન છે તે ચિત્ત છે, તે ભાવના-ધ્યાનની અભ્યાસક્રિયા, અનુપ્રેક્ષા–મનન કે ચિત્તનરૂપ હોય છે.”
સમાપત્તિનું લક્ષણमणाविव प्रतिच्छाया समापत्तिः परात्मनः । क्षीणवृत्तौ भवेद् ध्यानादन्तरात्मनि निर्मले ॥३॥
જેમ મણિને વિષે પ્રતિબિમ્બ–પડછા પડે તેમ ધ્યાનથી અત્યન્ત મળરૂપ વૃત્તિ જેની ક્ષીણ થયેલી છે એવા, અને તેથી જ નિર્મળ અન્તરાત્માને વિષે પરમાત્માની પ્રતિષ્ઠાયા (પ્રતિબિમ્બ) પડે તે સમાપત્તિ કહી છે. બીજે સ્થળે કહ્યું છે કે– "मणेरिवाभिजातस्य क्षीणवृत्तेरसंशयम् । तात्स्थ्यात् तदञ्जनत्वाच्च समापत्तिः प्रकीर्तिता ॥"
ઉત્તમ મણિની જેમ ક્ષીણ વૃત્તિવાળાને પરમાત્માના ગુણના સંસરોપથી અને પરમાત્માના અભેદ આરોપથી નઃસંશય સમાપત્તિ કહી છે.
૧ મો =મણિની પેઠે. ક્ષીણવૃત્તૌ ક્ષીણ વૃત્તિવાળા. નિર્મ=મળ રહિત–શુદ્ધ. સ્તરમનિ અન્તરાત્મામાં. સ્થાનાંતર.
ધ્યાનથી. પરમાત્મનઃ= પરમાત્માનું પ્રતિષ્ઠા=પ્રતિબિમ્બ , - મ હેય. (તે) સમાપત્તિ=સમાપત્તિ ( કહી છે).