________________
અર્થ : આ દૃષ્ટિમાં વર્તતો આત્મા, ધર્મને માટે પ્રાણનો ત્યાગ કરે, પણ પ્રાણત્યાગરૂપ સંકટ પડે તો પણ ધર્મનો ત્યાગ ન કરે. એવો આ દષ્ટિનો મર્મ છે, તે જુઓ.
ભાવાર્થ : દીપ્રાદષ્ટિ જ જેના જીવનની દૃષ્ટિ છે, તે આત્માને પોતાના પ્રાણ કરતાં વધુ વહાલો ધર્મ લાગે છે. પ્રાણની રક્ષા માટે તે ધર્મને છોડતો નથી, પણ ધર્મની રક્ષા માટે પ્રાણને છોડી શકે છે.
જગતના મોટા ભાગના જીવો પોતાના પ્રાણોની રક્ષા માટે જીવન જીવતા હોય છે. પ્રાણીની રક્ષા માટે ગમે તેવો માર્ગ અખત્યાર કરતા હોય છે. તેમને પ્રાણ એ જ આત્મા લાગે છે. પરંતુ પ્રાણે અને આત્મા વચ્ચે આસમાન-જમીનનું અંતર હોવાનું યથાર્થ જ્ઞાન તેમને હોતું નથી. - પ્રાણાયામ સધાતાં આ દષ્ટિ બદલાઈ જાય છે. એટલે આંખકાન-નાક-શ્વાસોચ્છવાસ આદિ પ્રાણોના ધર્મમાં પ્રાણ પૂરનાર, આત્મ સ્વભાવરૂપ ધર્મનું જતન એ જ ધર્મ બની રહે છે. “પ્રાણ જાય તો ભલે જાય, પણ ધર્મ તો રહેવો જ જોઇએ, સચવાવો જોઈએ.” એવો દઢ નિર્ધાર આ દષ્ટિવાળા આત્માને હોય છે.
આત્મામાં ધર્મ પરિણમ્યા પછી પ્રાણી માટેનું મમત્વ ખસી જાય છે.
' ધર્મની પરિણતિ એટલે આત્મસ્વભાવની પરિણતિ. ચોથી દીપ્રાદેષ્ટિની સઝાય.
જઝાય .....,
