________________
પેટમાં બગાડ હોય છે તો ઉત્તમ ખીર પણ પચતી નથી, પણ વધુ બગાડ કરે છે.
એટલે પહેલાં આંતરિક શુદ્ધિ ખૂબ જરૂરી છે.
આ દૃષ્ટિમાં આ કાર્ય ખાસ અઘરું નથી પડતું. કારણ કે બહિર્ભાવોત્પાદક, વિષય-કષાય આદિરૂપ કચરો આ દૃષ્ટિને ખૂબ જ ખટકતો હોય છે એટલે તેને દૂર કરવામાં સુગમતા રહે છે.
આ બધો કચરો અંદરથી બહાર નીકળી જાય છે, એટલે વૃત્તિનો વળાંક ગુણ ગ્રહણ કરવા તરફ થાય છે. જ્યાંથી મળે ત્યાંથી ગુણ ગ્રહણ કરવાની ચાનક લાગે છે. આ વૃત્તિ તે અંતરાત્મવૃત્તિ છે.
આવી વૃત્તિવાળા આત્માની પ્રવૃત્તિમાં પણ આત્મભાવની ઝલક પ્રધાનપણે વર્તાય છે.. કારણ કે તેની વાતચીત, ઉઠ બેસ, ખાન-પાન આદિ જોતાં-વિચારતાં પણ ખ્યાલ આવી જાય છે કે, આ આત્મા સપાટી ઉપરના સ્થૂલ જીવનમાં નથી વસતો, પણ તેનો વસવાટ અંતરાત્મામાં છે.
અંતરાત્મવૃત્તિને પોષનારા ગુણોને અંદર ખેંચવા, દાખલ કરવા તે ભાવ-પૂરકપણું છે અને પ્રાપ્ત થયેલા ગુણોને અંતરમાં બરાબર જડી દેવા તે ભાવ-કુંભકપણું છે.
ભાવ-પ્રાણાયામ દ્વારા જે આત્મધ્ય સધાતું હોય છે, તે શ્વાસ-રૂંધનરૂપ દ્રવ્ય-પ્રાણાયામ દ્વારા સધાતુ હોવા છતાં તેમાં અનેક .જોખમો રહેલાં છે.
ચોથી દીપ્રાર્દષ્ટિની સજ્ઝાય
...૩
