________________
૧: શ્રી ઋષભદેવ સ્તવને
[ ૧૯ એને કદી ન થાય. એને તે મનમાં થયા જ કરે, ક્યારે બીજી સવાર પડે અને પોતે કિયા ફરી વાર આદરી બેસે. આ વૃત્તિ અમૃતક્રિયા કરનારની, અસંગ અનુષ્ઠાન કરનારની હોય, અને એના ચિત્તની પ્રસન્નતા એટલી પુષ્ટ હોય કે એને, મહાન કાદ્ધિ પ્રાપ્ત થતાં જે આનંદ સંસાર રસીઆને થાય છે તે, બલકે તેથી પણ વધારે નિજાનંદ, કોઈ પણ પ્રકારના ઢગ કે આડંબર વગર થયા કરે.
પ્રીતિના આખા તત્વજ્ઞાનનું રહસ્ય, ટૂંકામાં કહીએ તે, એ જ છે કે વ્યાવહારિક-સાંસારિક સ્થૂળ પ્રીતિ એ છેડા વખત માટેની છે, અને સપાધિક છે. ખરી પ્રીતિ કરવી હોય તે પહેલાં પ્રીતિને ઓળખવી, પ્રીતિના પ્રકાર જાણી લેવા, એમાં જે સ્થાયી પ્રીતિ હોય તે સ્વીકારવી અને એવી પ્રીતિમાં આનંદઘનપદની રેખા છે એમ સમજી એને સ્વીકાર કરે. આ પ્રમાણે પ્રીતિનું આખું રહસ્ય સમજ સાચી, સ્થાયી, અખંડ પ્રીતિ કરવાની વાત બહુ સ્પષ્ટ રીતે કરી છે. તેની ચોખવટમાં આખા ક્રિયાયોગનું રહસ્ય લાવી શકાય તેમ છે. તેમાંની થોડી વાત અત્ર રજૂ કરી.
છેવટે “આનંદઘન ” શબ્દ ખૂબ વિચારણા માગે છે. તે પર પ્રાસંગિક જરૂરી વિચાર કરી લઈએ. સાંપ્રદાયિક હકીક્ત એમ સંભળાય છે કે આ સ્તવન કરનારનું સાધુ તરીકેનું નામ લાભાનંદ હતું, પણ પોતે જે કૃતિઓ કરી છે તેમાં આનંદઘન શબ્દનો ઉપયોગ કર્યો છે. આ વાત બરાબર છે એમ રવીકારી આ “આનંદઘન શબ્દમાં શે ચમત્કાર છે, એની પાછળ છે. ઇતિહાસ છે, એ પર વિચારણ અને સંશોધન કરી આનંદ શબ્દના રહસ્યને પકડવા પ્રયત્ન કરીએ. (૧) ઓગસ્ટ, ૧૯૪૭
