Anandghan Chovisi

SR No.: 005730
Original Sutra Author: N/A
Author: Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 1985
Total Pages: 540
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 12 MB

Page 47

શ્રી અજિતનાથ સ્તવન [માર્ગદર્શનના ચાર ઉપાયે વર્તમાને ચારે ઉપાયોની વિરલતા; ભવિષ્યમાં પથદર્શનની આશા]
સંબંધ–પ્રથમ સ્તવનમાં શુદ્ધ ચેતનાએ પિતાના આદર્શ પતિ તરીકે ત્રષભદેવને સ્વીકાર કર્યો. એણે જોયું કે આ દુનિયામાં જે સંબંધ પ્રીતિરૂપે થાય છે, તે ઉપાધિ સહિત હવાને કારણે અંતે ઘટી જાય છે, તૂટી જાય છે, વીસરાળ થઈ જાય છે, અને પિતાને તે અનંત કાળ સુધી ચાલે તેવી પ્રીતિ કરવી છે, એટલે એણે એવી પ્રીતિના પાત્ર શ્રી વીતરાગદેવને આનંદ સ્વરૂપે સ્વીકાર્યા. આ રીતે પ્રેમપાત્રને આદર્શ નક્કી કર્યો. અને છેવટે નિર્ણય કરી લીધું કે કપટ રહિત વિશુદ્ધ ભાવે આપણે આત્મા–પોતે જાતે પ્રસન્ન થાય, સર્વ પ્રકારના દંભને છોડી વીતરાગભાવ સાથે એક્તા સાધે ત્યારે તે આનંદસ્વરૂપ બને. સદરહુ નિર્ણયને અંગે એણે સાંસારિક પ્રીતિની અવાસ્તવિક્તા વિચારી લીધી અને જે પ્રીતિને વહેલું કે મોડે અંત આવે, તેને ખરી પ્રીતિનું નામ આપવું એ પણ એગ્ય નથી એમ મનમાં નક્કી કરી નાખ્યું. એણે સતીનું કાષ્ઠભક્ષણ કે ભગવાનની લીલા જેવી ઉચ્ચ પ્રકારની ત્યાગવૃત્તિની પણ ગૌણતા બતાવી દીધી અને ગીની. નજરે ચિત્તપ્રસન્નતાને ઉચ્ચ સ્થાને મૂકી.
પૃથક્કરણ–શુદ્ધ ચેતનાએ આંતર વૃત્તિને આટલું આગળ પડતું સ્થાન આપ્યું, ત્યારે વ્યવહારમાં રાચી રહેલે છતાં આંતર વૃત્તિથી વિકાસ કરવાની ઈચ્છાવાળે ચેતનરાજ આ આખી વિચારણામાં ભાગ લઈ રહ્યો હતે. એને આ આખી વિચારણા અતિ ઉન્નત સ્થાનીય પણ અભિનવ લાગી. એને ઝષભદેવમાં રસ પડ્યો, વીતરાગભાવમાં આનંદ દેખાય, ચેતનાની વિચારણામાં સુગ્રાહ્ય ભાવ લાગે. એટલે એને વર્તમાન પરિસ્થિતિમાં વીતરાગભાવને આ માર્ગ કેવી રીતે ચાલે છે અને પિતાનું સ્થાન એમાં ક્યાં છે એ શોધવાનું મન થયું. એટલે એણે અવલોકન કરવા માંડયું. આ પંથના અવેલેકનમાં અને તેને અંગે પિતાના સ્થાનની શોધમાં અને તેના નિર્ણયમાં આ બીજું સ્તવન રચવામાં આવ્યું જણાય છે. એ વ્યવહારમાં વર્તતા આત્મલક્ષી ચેતનરાજના મુખમાં મૂકયું છે. આખા સ્તવનનું નીચે પ્રમાણે પૃથક્કરણ થઈ શકે ?
4. આત્મવિકાસમાં ચેતનનું વર્તમાન સ્થાન. g, માર્ગદર્શનના ચાર પ્રકારના ઉપાયે અને વર્તતે કાળે એ ચારે ઉપાયની વિરલતા. T. અને મેગ્ય કાળે પથદર્શનની આશા.
આ ત્રણે વિભાગો પરસ્પર સાલંબન છે અને છતાં ચેતનને ખૂબ લાભકારી છે મહાન સત્યને સ્પષ્ટ કરે છે અને વાસ્તવિકને છોડી દીધા વગર અને જાતે નિરાશ થયા વગર એને સુયોગ્ય માગે રાખે છે તે આપણે જોઈશું. પ્રથમ સ્તવન શુદ્ધ ચેતનાના મુખમાં મૂકયું છે. આ બીજું સ્તવન વિકાસમાગે ચઢવાની તીવ્ર ઈચ્છાવાળા, વીતરાગભાવને સ્વીકારવાને રસ્તે ચઢેલ વહેવાર અંતરાત્માના મુખમાં મૂક્યું છે.