Page Text
________________
૪૨૦
શ્રી આન‘ઘન-ચાવીશી
અથ આપે હૃદયમાં પશુઓ–જનાવરની દયા કરી, પણ આપનામાં માણસની જરા પણ દયા નથી. આવા પ્રકારનું વન એ કાના ઘરની સભ્યતા છે ? (૪)
ટો—પશુ-પક્ષીજનની કરુણા-દયા કરી પ્રાપ્તબાધ પશુપ્રાય જનની કરુણાને ચિત્તમાં આણા છે, કરુણા કરે છે. હૃદયમાંહી વિચાર્યું જે સ`ને સુખી કરીએ, પણ મારી સરખા માણસની કરુણા નહિ. સહાયી ઉદારિક તનુની-શરીરની કરુણા નહિ આવી. બાવીસ વીરુપ નિધીજી કૃતિ બચારાં નયનનાત્। એ કેણુ તમારા ઘરના આચાર-વ્યવહાર છે ? (૪)
વિવેચન—આટલાં બધાં જનાવરોની હિંસા થશે, એમ દયાભાવ લાવેા છે અને દયાને પરિણામે મારા ત્યાગ કરી છે, પણ તેનાથી વધારે અગત્યની એક વાત તમે ભૂલી ગયા છેઃ શાસ્ત્રમાં કહ્યુ` છે કે પશુ કરતાં પણ મનુષ્યની દયા વધારે અગત્યની છે; તમે તો મારી–માણસની દયા જ કરતા નથી, એ વ્યવહાર કાના ઘરના છે ? એ કઇ જાતની વાત છે? એ આપને ઘટે છે? રાજીમતીએ આ વક્રોક્તિમાં તત્ત્વજ્ઞાનનું એક મહાન સૂત્ર ખડુ કરી દીધું છે. ભગવાને શીખવ્યું છે કે દ્રવ્યયા અને ભાવદયાને અંગે ચઢ-ઉતર ક્રમ રાખવા. એકેન્દ્રિય કરતાં એ ઇન્દ્રિય જીવા એ ક્રમમાં વધે અને એ ઇન્દ્રિય કરતાં પ'ચ'દ્રિય પશુએ વધે; અને તેનાથી પણ મનુષ્ય- પંચેંદ્રિયની દયાનું મૂલ્ય વધારે થાય. આપે પશુઓને પોકાર સાંભળી તેની દયા કરી, પણ તેમ કરવા જતાં મુજ–મનુષ્યની દયા ભૂલી ગયા છે અને, ક્રમ પ્રમાણે તા, મનુષ્યક્રયાને વધારે મહત્ત્વ મળવું ઘટે. આપના લગ્ન નિમિત્તે એ સર્વ પશુઓની હિ'સા થશે એ વિચારતાં આપ મારી–મનુષ્યની દયા વિચારતા નથી તે કોના ઘરના શુદ્ધ વ્યવહાર? આપે પશુની દયા કરતાં મનુષ્યની દયા વધારે કરવી જોઇએ. તે આપ જવાબ આપો કે એ આપના આચાર કેવા છે ? એમાં જે દેખીતા વિરોધ છે તે આપને યાગ્ય છે? એ અનેક તીથ કરના શિક્ષણની વિરુદ્ધ છે અને આપને એ આચાર શોભતા નથી. (૪)
પ્રેમ કલ્પતરુ છેદિયા, રિયા યોગ ધતુર; મન૦
ચતુરાઈ રો કુણ કહા રે, ગુરુ મિલિયા જગસૂર. મન૦ ૫
અથ—આપે તે પ્રેમરૂપ કલ્પવૃક્ષને કાપી નાખીને તે સ્થાને જોગરૂપ ધતુરો રોપી દીધા
પાઠાંતર—પ્રેમ' સ્થાને પ્રતમાં ‘પ્રેમ' લખે છે. ‘કલ્પતરુ' સ્થાને પ્રતમાં ‘લપતરુ’ શબ્દ લખેલ છે. ‘છેદિયા’ સ્થાને ‘ઇંદી’ પ્રતમાં છે. ધરિયા’ સ્થાને બંને પ્રત લખનારે ‘ધરિ’ લખ્યું છે. ચતુરાઈ ' પછી દાષણ કહા ' એવા પાઠ એક પ્રતમાં છે, ‘કહા રે’ સ્થાને પ્રતમાં ‘કહૈ રે’ લખેલ છે. ‘મિલિયા’ સ્થાને પ્રતમાં ‘મિલિએ’ લખેલ છે. (૫)
"
શબ્દા—પ્રેમ – પ્રીતિ, સ્નેહ, લાગણી. કલ્પતરુ = કલ્પવૃક્ષ ઈચ્છા થાય તે આપનાર કલ્પવૃક્ષ. ઇંદિયા = કાપી નાખ્યા, નાશ કર્યાં. ધરિયા = ધાર્યાં, લીધે, વહાર્યાં, ધારણ કર્યાં. યોગ = જોગ, ત્યાગ, તજવું તે. ધતુ ૨ = ધતુરો (જાણીતા). ચતુરાઈ । = ચાતુ'ના, હોશિયારીના, ઠાવકાઈ ના. કુણુ = કોણ. કહેા = જણાવો, ખેલો. ગુરુ = માગ'દ'ક, રસ્તો બતાવનાર. મિલિયા = મળ્યા, સાંપડયો. જગસૂર = દુનિયાનો કાંટા, મૂળ; અથવા હે જગતમાં સૂર્યસમાન. (પ)
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |