Page Text
________________
૨૦: શ્રી મુનિસુવ્રત જિન સ્તવન
[૩૮૫ અથ–બૌદ્ધ મત ઉપર પ્રેમ ધરનાર વાદવિવાદ કરનાર એ આત્માને ક્ષણવારમાં ઉત્પન્ન થનાર અને નાશ પામનાર કહે છે, એ તમે જાણે, પણ એ વિચાર પ્રમાણે તે આત્માને બંધ-મોક્ષને કે સુખ-દુઃખને અનુભવ શેભે નહિ, એ તમે વિચાર તમારા દિલમાં કરો. (૫)
ટબો–સુગત કહેતાં બૌદ્ધાદિક મતરાગી, તે ક્ષણિકધર્મી આત્મા માને છે, એક સમયે ઉપજે, અન્ય સમયે નાશે. તેને મતિ બંધ, મેક્ષ, સુખ અને દુઃખ ઇત્યાદિ તનુ-શરીરાદિકે ઉપજવું ઘટતું યુક્ત નથી—એ વિચાર મનમાં આણુતાં આગમતવ કરતું નથી. (૫)
વિવેચન–બૌદ્ધમતાનુયાયી આત્માને ક્ષણિક માને છે, એટલે એક સમયે આત્મા વિચાર કરે તે આત્મા જુદે અને બીજે સમયે બીજે વિચાર કરે છે તે આત્મા જુદો. આમ ક્ષણે ક્ષણે પલટાતા આત્મા જુદા જુદા વિચારસ્વરૂપને ધારણ કરે છે. તેમના મત પ્રમાણે આત્મા નિત્ય નથી, એકને એક નથી, આપણને જે જુદા જુદા વિચાર આવે છે તે કરનાર દરેક ક્ષણે આત્મા બદલાય છે. વિજ્ઞાન સ્કંધને તેઓ આત્મા કહે છે. એનાથી જ્ઞાન થાય છે, એટલે
અહં–હું” એવું જેનાથી જ્ઞાન થાય છે તે સ્કંધ અને બીજા સ્કધો ક્ષણે ક્ષણે બદલાય છે, કારણ કે જ્ઞાન તો દરેક ક્ષણે બદલાતું જ રહે છે. તેમના મતે આત્મા ક્ષણિક છે. આટલી ક્ષણવારમાં સુખદુઃખને અનુભવ કેમ થાય ? તેમ જ કર્મને બંધ અને કર્મની મુક્તિ પણ સંભવતી નથી. છતાં બૌદ્ધો ચાર મહાસત્યને માને છે અને તેને આર્ય સત્ય કહે છે. એમ તો પ્રાણી અનેક સારા કે ખરાબ કામ કરે છે, તે ત્યાર પછી અનેક ભવ ગયા પછી ઉદયમાં આવે છે. એ ક્ષણિક આત્માને કેમ સંભવે ? અને એ ભેગવનાર તો કોઈ બીજે જ આત્મા હોય એ વાતમાં સત્ય કે ન્યાય કેમ જણાય? અને “બુદ્ધદેવે ઓગણપચાસ દિવસ સુધી સમાધિનું સુખ ભેગવ્યું” એમ તેમના માન્ય પુસ્તકમાં કહ્યું છે તે ક્ષણિક આત્મા માનનાર માટે કેમ સંભવે? ઓગણપચાસ દિવસોમાં તો હજારે આત્મા બદલાઈ જાય. માટે આત્માને ક્ષણિક માનવ એ મને ઉચિત લાગતું નથી.
બાકી, આત્માના અનેક પર્યાયે ફરે છે તે નજરે આ વાત બેસી જાય છે, પણ આત્માને ક્ષણિક માને, તેની સાથે આ વાત બંધબેસતી થઈ શકતી નથી. તેથી સૌગત મતવાદી આત્માને ક્ષણિક કહે છે અને છતાં આત્માના બંધ અને મોક્ષને માને છે તે વાત પરસ્પર ઘાટ ન બેસે તેવી છે. આ ગાળામાં કરેલ પૂર્વ પક્ષને અર્થ એ છે કે સૌગત મતવાદીઓ આત્માને ક્ષણિક એટલે એક સમયે વિચાર કરનારે અને બીજે સમયે નાશ પામનાર માને છે, તેમને તે બંધ અને મોક્ષ એ વાત સંભવતી જ નથી, પરસ્પરવિરુદ્ધ છે. આ વિચાર કરવા જેવી બાબત છે. પછી સખાવત કે તપ કરવાને પણ હેતુ રહેતું નથી અને આ સંસારના પર્યટનથી મુકાવાને અર્થ જ રહેતા નથી, કારણ કે બંધ (કર્મ) કરનાર આત્મા પણ જુદો અને મુક્તિ પામનાર આત્મા પણ જુદો. આ વાતની ઘડ બેસતી નથી, માટે આત્મતત્ત્વમાં સત્ય શું છે તે સમજાવો: આવી પ્રભુ પ્રત્યે પ્રાર્થના કરે છે. હજુ પૂર્વપક્ષ ચાલુ જ છે અને શિષ્યની સત્ય જાણવાની તીવ્ર ઇચ્છા જણાઈ આવે છે. (૫) ૪૯
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |