Page Text
________________
૩૬]
શ્રી આનંદઘનવીશી ભૂતચતુષ્ક વર્જિત આતમતત, સત્તા અળગી ન ઘટે; અંધ શકટ એ નજર ન દેખે, તે શું કીજે શકટે? મુનિ. ૬
અર્થ–પૃથ્વી, પાણી, તેજ અને વાયુ એ ચાર મૂળ પદાર્થો સિવાય આત્મા નામનું જુદું તત્ત્વ છે જ નહીં અને તે સિવાય આત્મા છે જ નહિ એમ કેટલાક કહે છે. હવે જે આંધળે ગાડાને દેખી જ શકતે ન હોય, નજર પણ તે પર માંડી શકતે ન હોય, તે એવા ગાડાને શો અર્થ છે ? અને તેમાં ગાડાને વાંક-ગુને પણ શું છે? (૬)
ટ–કેટલાએક ભૂતચતુષ્ક પૃથ્યાદિક વરજી એટલે પંચભૂત વિના આત્મતત્ત્વની સત્તાસદ્ભાવ તે અળગી-જુદી માનતા નથી, કાયતિક મતના ચાર્વાક-નાસ્તિક; જેમ અંધ શકટને નજરે ન નિરખે-ન દેખે તેણે અધે શકટ યું કીજે? (૬)
વિવેચન–વળી લેકાય અથવા નાસ્તિકવાદીઓ કહે છે પૃથ્વી, પાણી, તેજ અને વાયુ એ મૂળ ચાર પદાર્થો સિવાય કાંઈ જુદી સત્તા નથી; તેઓ તે આત્માની હયાતી જ સ્વીકારતા નથી. તેઓ કહે છે કે ચાર ભૂતે એકઠા થાય ત્યારે તેમાંથી સત્તા અથવા આતમા નીકળે છે અને જ્યારે ભૂતે ખલાસ થાય ત્યારે એ સત્તાને વિલય-નાશ થઈ જાય છે. તેઓ કહે છે કે જેમ Chemical Compound એટલે વસ્તુનું મળવું થાય ત્યારે કોઈ નવી શક્તિ તેમાંથી નીકળે છે, તેવી રીતે સદર ચાર ભૂતથી આ સત્તા જન્મે છે અને તે ચાર ભૂતને નાશ થાય ત્યારે મરણ થયું કહેવાય છે. પણ આત્મા નામને કઈ જુદો પદાર્થ હોય તે તેઓના મત પ્રમાણે ઉચિત નથી. ચાર મહાભૂતની હાજરી અથવા મિલનથી જ આ હાલચાલે તેવી વસ્તુ ઉત્પન્ન થાય છે, પણ આત્મા નામને જુદો પદાર્થ થતું નથી ? આવો પણું આત્માને અંગે એક મત છે. નાસ્તિક મતવાળા આ પ્રમાણે આત્માની જુદી હયાતી જ સ્વીકારતા નથી એટલે તેઓ તે બધી બાબતમાં ના, ના અને ના કહીને નને વાસે છે. તેને અંગે તે સવાલ કરનાર જ પિતે જવાબ આપી દે છે. આ સવાલજવાબ વિચારવા લાયક છે.
પાઠાંતર_ભૂત” શબ્દને પ્રતમાં “ભુત” લખ્યો છે. “વજિત’ શબ્દને પ્રતમાં “વરજિત' લખેલ છે: બીજી પ્રતમાં “વરજી' પાડે છે. “ઘટે” સ્થાને પ્રતવાળાએ “ધન્ટ' લખેલ છે; બીજી પ્રતમાં “ઘટેપાઠ છે. કે ' સ્થાને પ્રતમાં તે પાઠ લખેલ છે (બને પ્રતમાં). “ નજર ન દેખે’ સ્થાને પ્રતમાં “નિજરે ન નિર’ પાઠ છે; બીજી પ્રતમાં “નિજરે નિરખ” પાઠ છે. “કીજે' સ્થાને એક પ્રતમાં “કીજૈ ' પાઠ છે. (૬) | શબ્દાર્થ–ભૂત = ચાર મૂળ પદાર્થો. ચતુષ્ક = ચારને સમૂહ, પૃથ્વી, પાણી, તેજ અને વાયુ એ ચાર, વતિ છોડીને. બાકી રાખીને. સત્તા = હાવાપણું, સત્તાપણું. અળગી = જુદી, તેનાથી અપર-બીજી તનનહિ, ના, ધ = લાગુ થઈ શકે. અંધ = આંખે ન દેખી શકે તેવા માણસ, આંધળે, આંખે અપંગ. શકટ = ગાડાને, કોઈ પણ વસ્તુ લઈ જવાનું વાહન. જે = યદ્યપિ, ગમે તે કારણે. નજરે = આપ જાતે જુએ તે, દેખે. ન= નહિ (નકારાત્મક) દેખે = જુએ, માલુમ પડે તે = તે પછી, તે વખતે, ત્યારે. શું = કેમ. કીજે = કરીએ, ઉપગનું , એમાં ગાડાને ગુન્હ શું ? શકટે= વાહન, ગાડાએ. (૬) .
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |