________________
૧૯ શ્રી મલિનાથ જિન સ્તવન
[૩૬ જ્ઞાનસુરૂપ અનાદી તુમારું, તે લીધું તમે તાણી; જુઓ અજ્ઞાન દશા રીસાવી, જાતાં કાણ ન આણી. હે મહિલ૦ ૨
અર્થ—આપ તો અનાદિકાળથી જ્ઞાનસ્વરૂપ હતા. તે આપનું અસલ સ્વરૂપ આપ બેંચને લઈ આવ્યા. જુઓ, અજ્ઞાનપણામાં જે દશા હતી તેને આપે એટલી બધી રિસાવી દીધી, ખસિયાણી કરી કે એ અંતે રિસાઈને ચાલી ગઈ, દૂર ભાગી ગઈ. ત્યારે એને જતી જોઈને આપે એને માટે કારણ પણ ન માંડી, કાંઈ આપે તેની વાર્તા કે કથાયે ન કરી! (૨)
ટબો-હે નાથ ! તમારું અનાદિ જ્ઞાન સ્વરૂપ-નિરુપાધિક જ્ઞાન તે તમારું તમે તાણી લીધું, નિરવરણી થઈ સંગ્રહ્યું તે દેખી અજ્ઞાનદશા અનાદિની હતી તે રિસાઈ ગઈ, તે જતી દેખીને કાંઈ મનમાં શંકા કાલિ ન આણી, મનાવી પણ નહિ. (૨)
વિવેચન—આપનું જ્ઞાનરૂપ તે આપે ખેંચી લીધું, આપનું પિતાનું જ્ઞાનસ્વરૂપ હતું તેને આપે ઝૂંટવી લીધું અને આપની કેટલાક કાળથી અજ્ઞાનદશા હતી તે તો આપનાથી રિસાઈ ગઈ; તે એટલી બધી રિસાણી કે આપની પાસેથી તે ચાલી ગઈ, પણ આપે તેને જતી જાણીને કાણુ પણ માંડી નહિ. આર્યાવર્તમાં એવો નિયમ છે કે પરગામ કઈ મરણ થયું હોય તો સગાંસંબંધી તેના લેકિને આવે તેને કોણ કહેવામાં આવે છે. આવા અર્થમાં કાણ” શબ્દ વપરાયે છે એમ મને લાગે છે. જ્ઞાનવિમળસૂરિ અને જ્ઞાનસાર બંને કાણને અર્થ “કથા કરે છે. તેના કરતાં હું જે અર્થ ઉપર સૂચવું છું તે વધારે બંધબેસતો જણાય છે. પણ “કાણ આણ” એ શબ્દો પગ થતો નથી. “કાણ માંડી' એમ કહેવાય છે. તેથી મૂળ લેખકને શો આશય હશે તે જાણવું મુશ્કેલ પડે છે.
આ ગાથામાં કહેલ અજ્ઞાનદેષ અનાદિને છે. તેથી આત્મા શું ચીજ છે, શરીર શું ચીજ છે, સુખ દુઃખ શાથી આવે છે, તેનું યથાર્થ જ્ઞાન થતું નથી. પ્રાણી શરીરના દુઃખે દુખિયે
પાઠાંતર– સુરૂપ’ સ્થાને પ્રત માં “સરૂપ” પાઠ લીધે છે. “અનાદિ’ સ્થાને પ્રતમાં ‘અનાદિન” પાઠ છે. - “તમાંર" સ્થાને એક પ્રતમાં “શાહરૂ પાડે છે. “લી' સ્થાને પ્રતવાળા “લીધો’ લખે છે. એક પ્રતમાં ‘લિધ’ પાડે છે. ‘તમે સ્થાને પ્રતવાળે “તમે લખે છે. “જુઓ’ સ્થાને એક પ્રતમાં જે પાઠ છે. “રીસાવી’ સ્થાને પ્રતમાં “વીજાતાં ઊઠ લખેલ છે. “પણ” સ્થાને પ્રતમાં ‘કાંણિ’ શબ્દ મૂક્યો છે; અર્થ માટે વિવેચન જુઓ. (૨)
શબ્દાર્થ—જ્ઞાનસુરૂપ = જ્ઞાનસ્વરૂપ, બીજી વસ્તુઓને જાણવાને સ્વભાવ અનાદિ = આદિ વગરના કાળથી; એટલે તમારું સ્વભાવિક અનાદિ કાળથી પિતાનું સ્વરૂપ, નિજરૂપે, તમારો સ્વાભાવિક અનાદિ ભાવ, તેલ = તેને, તે અનાદિ સ્વભાવને લીધું તાણી = આકથી લીધું, ખેંચીને લઈ આવ્યા, જેર કરીને પાનું બનાવ્યું. તમે = આપે, પોતે. જુઓ = અને લોકો ! નજર કરે, દેખે. અજ્ઞાન દશા = અજાણપણું, નહિ જાણવાપણું, અણજાણપણું, રીસાવી = ક્રોધથી નારાજ થઈ દૂર જઈ રિસાઈ બેઠી. કાણુ = મરણ પાળ રેવું, ફૂટવું, ન આણી = ન કરી, ન સ્વીકારી, ને માંડી. (૨)
૪૬