________________
શ્રી આનંદઘન ચોવીશી છે. નકામી વાત કરનારા અને ટાયલાં કરનારા તે અનેક માણસ હોય છે, પણ મુદ્દામ ઘેડી ગાથામાં આવી અગત્યની વાત સમજાવનારા બહુ થડા હોય છે તે આપણે સ્તવનની આખરે જોઈશું. રહસ્યને આટલા ટૂંકા સ્તવનમાં સમજાવવું તે અત્યંત મુશ્કેલ કામ છે, તે આનંદઘનજીએ સફળતાથી કરી આપણું ઉપર મોટો ઉપકાર કર્યો છે તે આપણે નીચે જોઈશું. આખું સ્તવન રહસ્યમય છે અને ખૂબ લક્ષ્યપૂર્વક સમજવા ગ્ય છે. તમે તેને ખૂબ લક્ષ્ય પૂર્વક સમજવા યત્ન કરે એવી ભલામણ કરવામાં આવે છે. આ સ્તવન ખાસ રહસ્યભૂત હેવાથી ખાસ વિચારણા માગે છે અને ઘણી ઘેળીને પચાવવા યોગ્ય છે.
સ્તવન (રાગ પરજીઓ મારું': ઋષભવંશ રાયણાય-એ દેશી.),
(એક પ્રતમાં ઝાભનો વંશ ચણાયરો-એ દેશી એમ લખેલ છે.) ધરમ પરમ અરનાથને, કિમ જાણુ ભગવંત રે;
સ્વપર સમય સમજાવીએ, મહિમાવંત મહંત રે. ઘરમ૦ ૧
અથ–ભગવાન પ્રભુ શ્રી અરનાથને ધર્મ ઉત્કૃષ્ટો છે, બહુ જ સરસ છે, તેને હે ભગવાન! હું કયા પ્રકારે, કઈ રીતે જાણું? તે માટે આપ પિતાને ધર્મ અને પારકે ધર્મ અથવા બીજે ધર્મ મને ખુલાસાપૂર્વક જણાવે. આપ તે અણિમા-મહિમા વગેરે ગસિદ્ધિવાળા છો અને આપ પિતે માટે ત્યાગી છે ! આપને ઉદ્દેશીને હે સાધુપુરુષ ! આપ મારા પર કૃપા કરી એ બને વાત સમજાવો. (૧)
બો–આ સ્તવન પર જ્ઞાનવિમળસૂરિને બે ભાષાને વર્તમાન બનાવી નીચે પ્રમાણે આપ્યો છે. એ શ્રી કુંથુ જિનના સ્તવનને વિષે મન વશ કરવું તે દુર્ગમ કહ્યું તે મન વશ કરવાને ધર્મ એક હેતુ છે, તે ધર્મ સ્વરૂપે પ્રભુને-શ્રી અરનાથ જિનને–સ્તવે છે-કહે છે : ભવજલને આરે પરતીરે પહોંચાવે તે શ્રી અરનાથ સ્વામીને પરમ ઉત્કૃષ્ટ ધર્મ, તેને હે ભગવન! કેમ કરી જાણું છું ? સ્વસમય–સ્યાદ્વાદ, પરસમય અપર કુદર્શન ગ્રહે કેમ સમજાવીએ તે પરમ ધર્મને, મોટા મહિમાવંત હે પ્રભુ ! અથવા સ્વસમય ! (૧)
પાઠાંતર–“સમય” સ્થાને એક પ્રતમાં “સમયે ” પાઠ છે. “સમજાવીએ' સ્થાને પ્રતવાળો “સમજાવઈ' પાઠ લખે છે. (૧).
શબ્દાર્થ-ધરમ = ધમ, પ્રાણીને દુગતિએ પડતાં જે ધરી રાખે તે ધર્મ. પરમ = સુંદર, સારે, સવથી સરસ અરનાથનો = અરનાથ નામના અઢારમાં પ્રભુ. કિમ = કેમ, કઈ રીતે, કયા પ્રકારે. શું પ્રકારે. જાણું = રામજી કા, ગ ઉતાર. માદ્યમાં લઉં, ભગવંત = નાથ, પ્રભુ, પરમાત્મા. સ્વસમય = આપને સ્યાદ્વાદ સમય. આપે ધીરે ધમ. પરસમય = અને સ્વીકારેલે ધમ, અન્ય-પર લેકેને-પારકાને ધમ. સમજાવીએ = ખુલાસા. પવક વણવીએ, સંક્ષેપમાં કહીએ. મહિમાવંત = હે પ્રતાપવાન, યશવાન ! મહિમાં સિદ્ધિવાળા ! એટ સ્વરૂપ યોગની સિદ્ધિવાળા, મહંત = મોટા સાધુ, મઠાધિકારી, માણસ ! ( સંબોધન ) (૧)