________________
૩૩૦]
શ્રી આનંદઘન–વીશી મુગતિ તણા અભિલાષી તપિયા, જ્ઞાન ને ધ્યાન અભ્યાસે; વયરીડું કાંઈ એહવું ચિંતે, નાખે અવળે પાસે છે. કુંથુ. ૩.
અર્થ–મેક્ષને ઈચ્છવાવાળા પિતે નવું જાણે અને એકાગ્રતામાં લયલીન થાય અને તેને અભ્યાસ કરે. પણ એ મારું વહાલું નાનકડું દુશ્મન એ વિચાર કરે કે તેમને પણ ઊંધા નાખીને ગડદાપેચ કરી દે. (૩)
ટબો–મુક્તિની વાંછાએ તપિયા તપ કરે, જ્ઞાની જાણુણહાર જ્ઞાનને અભ્યાસે, ધ્યાની પણ સાધનાદિ ધ્યાન અભ્યાસે, પણ કોઈ મન ઘેરિડ એ છે જે ચિંતવે કાંઈ અને અવળે પાસે નાખે, વાંકું કરે. (૩)
- વિવેચન–હે ભગવન્! મનની તે આપની પાસે શી શી અને કેટકેટલી વાત કરું ? મોક્ષમાર્ગના ઈચ્છક માણસે જ્ઞાનમાં મશગૂલ રહે અને ધ્યાન કરવા માંડે અને તેને માટે અભ્યાસ કરે. તેઓ સમજે કે જ્ઞાન-ધ્યાનમાં સમય જાય તે સારું, તેથી જ્ઞાની તરીકે વખત કાઢવા માંડે અને ધ્યાનમાં મસ્ત થઈ પડયા કરે અને આ વખત ઈશ્વરપ્રણિધાનમાં વખત કાઢવાને અભ્યાસ કરે. આવા જ્ઞાની અને ધ્યાની જ્ઞાન અને ધ્યાનને અભ્યાસ કરે ત્યારે એનું મનડું તે ક્યાં
ક્યાં ફરતું હોય છે. આવા ધ્યાનના અને જ્ઞાનના અભ્યાસ કરનારના એ કેવા હાલ કરે છે તે સાંભળો. મનરૂપી દુશ્મન એવો વિચાર કરે છે કે એવા મોટા જ્ઞાની અને ધ્યાનીને પણ ઉધા પાડી ગડદાપેચ કરી દે છે. જ્ઞાની જ્ઞાનમાં મસ્ત હોય કે ધ્યાની ધ્યાનમાં પડે તે રી મન તે ગમે ત્યાં ચાલ્યું જાય છે અને જ્ઞાનીના અને ધ્યાનીના હાલહવાલ કરી નાખે છે. આવા એક્ષમાર્ગના અભ્યાસીને પણ મનરૂપ ઘેરી બચાવતું નથી પણ એને ચત્તોપાટ કરી મૂકે છે, અને રખડ્યા જ કરે છે. આવું મન છે. હજુયે મન કેવાં કેવાં કામ કરે છે તે ભગવન! આપ જાણો અને આવા મનને માટે મારે શું કરવું તે કહો. તેને આપનામાં એકાગ્ર કેમ કરવું તે જ હું વિચારી રહ્યો છું. એ મનની કથા હું આપને હજુ વધારે વર્ણવી બતાવું. (૩) - પાઠાંતર–તપિયા ' સ્થાને એક પ્રતમાં “તપીયા” પાઠ લખેલ છે. “જ્ઞાનને ' સ્થાને “જ્ઞાનને ' પાઠ છે. તે પ્રાચીન ગુજરાતી છે. “જ્ઞાન” સ્થાને પ્રતમાં “ગાન? પાઠ છે. ને’ બીજા પાદમાં પ્રતમાં મૂકી દીધો છે. અભ્યાસે' સ્થાને પ્રતકાર “અભ્યાસૈ ' લખે છે. “વયરીડું' સ્થાને પ્રતવાળો “વયરીડો' લખે છે: એક પ્રતમાં વૈરડે' પાડે છે. “નાખે’ સ્થાને પ્રતમાં ‘ના’ પાઠ છે. “ અવળે' સ્થાને ભીમશી માણેક “ અલ’ પાકે છાપે છે. * પાસે’ સ્થાને પ્રતવાળો “ પાસે ' લખે છે; ભીમશી માણેક પણ એ જ પાઠ છાંપે છે. * ચિંતે” સ્થાને “ ચિંતઈ' પાઠ કતમાં છે, તે જૂની ગુજરાતી છે. (૩) | શબ્દાર્થ-મગતિ = મુક્તિ, મોક્ષ, સર્વ કર્મથી રહિતપણું. તેણ = ‘ના’, છઠ્ઠી વિભક્તિને પ્રત્યય, અભિલાષી = વાંછું, હાંસવાળા, ઈચ્છોવાળા. તપિયા = તપનારા, તપ કરનારા. જ્ઞાન = અભ્યાસ, જ્ઞાન ભણવું તે. ધ્યાન = એકાગ્રતા, ધ્યાન કરવું, એને વિચાર કરવો. અભ્યાસે = કરે, એને અમલ કરે. વૈરીડું = હલકો દમન, વેરી. સામું કામ કરનાર. કાંઈ = હરોઈ, કેઈ પણ એવું = એવું, એવા પ્રકારનું ચિંતે = વિચારે, યોજે. ઘટના કરે. નાખે = ઝાપટે, પાડે. અવળે = ઊલટે, સામી. પાસે = બાજુએ. (૩) .