Page Text
________________
૧૦ : શ્રી શીતળનાથ જિન સ્તવન
[૨૩૧ થતાં દુઃખને જોઈને રાજી થવું એ કરણ સાથે પ્રભુમાં એ જ વખતે હોય છે. જડ પુગળના દુખે એ રાજી થાય. પ્રભુને પુગળને દુઃખ આપવામાં મજા આવે છે અને તે તેમાં રાજી થાય છે. તેઓ ઇદ્રિયના દમનમાં અને પુગળને દમવામાં રસ લે છે અને ખુશી થઈ તે વખતે અણીવાળા શસ્ત્રની પેઠે તેને વધારે વધારે દબાવે છે. આ રીતે ભગવાનમાં જીવ ઉપર કરણ અને પુદ્ગળો તરફ પાણીદાર તીક્ષણ હથિયારપણું એકસાથે જ લભ્ય થઈ શકે છે. આ કરૂણા અને તીણતાથી તદ્દન જુદી જ જાતની ઉદાસીનતા પ્રભુમાં હોય છે. ઉદાસીનતા એટલે બેદરકારી. આ રીતે જીવ તરફ કરુણા, પુગળ તરફ તીણુતા અને એ બન્નેથી તદ્દન મધ્યસ્થતા એ જ વખતે હોય છે. અનેક પ્રાણીઓ કર્મ કરે છે, કેઈ સાચું બોલે, કઈ જુઠું બેલે, પશુન્યવૃત્તિ રાખે, કેઈ કોધી, અભિમાની કે માયાવી થાય, તે સર્વના તરફ પ્રભુ ઉદાસીન રહે છે.
એ જાણે અને એનાં કર્મ જાણે'—એ કરુણાથી તદ્દન જુદી જાતની વૃત્તિ રાખવી તે ઉદાસીનતા છે. આ ત્રણે ચીજે એક સાથે એકીવખતે કેમ હોય? એ અતિ આશ્ચર્યની વાત છે. આ ત્રિભંગી પ્રભુમાં છે. પ્રભુ કરુણવંત છે, પણ પુગળો તરફ તીક્ષ્ણ છે અને અનેક પાપ કરનારા જીવને જોઈ તેના તરફ ઉદાસીન રહે છે. આવી પરસ્પરવિરુદ્ધ વાતે પ્રભુમાં આવે છે. એટલે તેઓ આદર્શ સ્થાનને યોગ્ય છે, એમ જણાવી નવાઈ બતાવી. આવી વિરોધાભાસ યુક્ત ત્રિભંગી ભગવાનમાં એકીસાથે છે, એ બતાવી હવે આવતી ગાથામાં એને વિરોધ શમાવશે. (૩)
અભયદાન તિમ લક્ષણ કરુણા, તીક્ષણુતા ગુણ ભાવે રે; પ્રેરણ વિણ કૃતિ ઉદાસીનતા, ઈમ વિરોધ મતિ નાવે રે. શીતળ ૦ ૪
અર્થ–પ્રાણીને જીવિતવ્યનું દાન આપવું તે કરુણાનું લક્ષણ છે. અને તીક્ષ્ણતા ગુણ અને ભાવમાં વતે છે. પ્રેરણા વગર માત્ર સંકલ્પથી રહેતી કૃતિ-ક્રિયા તેથી તેમાં ઉદાસીનતા છે. આ રીતે વિરોધબુદ્ધિ કે અભિપ્રાય ન થાય. (૪)
. ટબો–સકળ જીવને અભયદાને કરી કમ મળને ક્ષય, અહિંસક પરિણામે સકળ હિંસક ભાવ નાશ તે કરુણા જાણવી અને તીક્ષણતા-અકરાપણું તે ગુણ પ્રગટ થવાપણામાં અક્ષય ભાવે જ સર્વ ગુણાધારપણું અને પ્રેરણા વિના કરવાપણું એક ઉદાસીનતા.
रागादिषु नृशंसेन सर्वात्मसु कृपालुना। भीमकान्तगुणेनोच्चैः साम्राज्यं साधितं त्वया ॥ इति वचनात् ।
–શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર પાઠાંતર–“લક્ષણ કરુણા” સ્થાને એક પ્રતમાં “મલવિક્ષય કરુણા” એ પાઠ છે. “ વિણ કતિ સ્થાને એક પ્રતમાં વિનુ કૃત” પાઠ છે. ‘નાવે રે સ્થાને એક પ્રતમાં “ના રે પાઠ છે. (૪) | શબ્દાર્થ – અભયદાન = જીવિતવ્યનું આપવું તે. તિમ = તેમ, એ રીતે, ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે, સદરહુ | રીતે, લક્ષણ = ચિહ્ન ( ડેફીનીશન) કરણ = દયા, અહિંસા, અસ્પદાન એ કરુણાલક્ષણ છે. તીક્ષણતા = તીર્ણતા,
અણીદાર હોવાપણું. ગુણ ભાવે રે = ગુણ અને ભાવમાં છે. પ્રેરણ = પ્રેરણા, પછવાડેથી ધક્કો મારવો તે. વિણ = વિના, વગરની, ઉદાસીનતા = બેદરકારી. ઈમ = એમ, એ રીતે, એ પ્રકારે વિરોધ = પરસ્પરવિદ્ધ જાય તેવી મતિ = બુદ્ધિ, નિર્ણય. નાવે = ન આવે, ન થાય, સેવે ગોઠવાઈ જાય (૪)
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |