________________
હું : શ્રી ઋષભદેવ સ્તવનં
[પ
ૐ નમઃ શ્રી આનંદઘનની ચાવીશી અર્થે કરી લખીએ છીએ. શુદ્ધ ચેતના અને આત્માને શિક્ષારૂપ વિન'તી દ્વારે શ્રી વીતરાગ–સ્તુતિ-સ્તોત્ર કરી લખીએ છીએ તે અધ્યાત્મરૂપ છે. શ્રી ઋષભજિનેશ્વર તે મુજને અત્ય'ત વલ્લભ છે. શુદ્ધ ચેતના કહે છે તે ‘વૃષ' કહેતાં આત્મસ્વભાવરૂપ ધર્મ, તેણે કરી ‘ભ' કહેતાં શૈાભે એવા જિનેશ્વર રાગદ્વેષના જિપક, તેહી જ મારે પ્રીતમ-વાલહેા છે. અવર અશુદ્ધ રાગાદિ મિલન આત્મા તથા દેવ, તેહુને કત પરે ચાહું નહિ, ઇચ્છું નહિ. તે સાહેબ રીઝયો હાય તા કહીં–એક વાર પણુ–સંગ ન મૂકે, અભેદ રૂપે મળ્યો ભિન્ન ન થાય, તે સાદિ અને અનંત ભાંગે સંગ ન મૂકે. ‘ ભંગી ’એટલે અનંત શુદ્ધ સ્વભાવ પ્રગટયો તે સાદિ અનંત સ્વભાવ તે ત્રિકાલે અક્ષય, તે માટે તથા વીતરાગપણે પ્રતીત કર્યો તે સાદિ, તત્સ્વરૂપભાવી તન્મયીભાવ આચરણ હેતુએ કરી થયા તે અનંત.
વિવેચન—ખરા પ્રેમનું લક્ષણ એ છે કે જેની સાથે પ્રીતિ બાંધી તેની સાથે હુંમેશને માટે પ્રીતિ ચાલુ રહેવી જોઇએ. આજે એક સ્ત્રીને ‘ વહાલી–વહાલી ' કરી બોલાવવી, બે-પાંચ માસ કે વર્ષી ગયા પછી બીજી સ્ત્રીના વિયેાગે ઝૂરવું અને વળી ત્રીજી સ્ત્રી સાથે પ્રેમમાં મસ્ત થવું, એનું નામ ખરો પ્રેમ કહેવાય નહિ · કાળીભાઈને કૂખો અને એક મૂએને બીજો ઊભા' એ સાચી પ્રીતિનું લક્ષણ નહિ.
આપણે પૂર્વ કાળનાં ચિરત્રો વાંચીએ છીએ, તે ત્યાં આજીવન એકપત્નીવ્રત અને એકપતિવ્રતના મર્હિમા ગવાયા છે. શ્રી રામના અનેક ગુણામાં એકપત્નીવ્રતને બહુ આગળ પડતું સ્થાન રામાયણમાં મળે છે, અને અનેક સતી સ્ત્રીઓ પોતાના પતિ પાછળ ઝૂરી ઝૂરીને મરતી અથવા સતી થતી આપણે જાણીએ છીએ. એટલે સાચી પ્રીતમાં આંતા ન હોય, ત્રુટિ ન હોય; એ તા જેને હૃદય એક વાર સોંપ્યું તે સોંપ્યું, તેમાં પછી મીનમેષ થાય નહિ. પછી ગમે તેટલી યાતના સહન કરવી પડે, પણ જેને હૃદય એક વાર અપ્યુ તે આમરણાંત પતિ : આય. સસ્કારનો પતિપ્રેમ આવા પ્રકારના હોય છે. પતિ એને મારે-કૂટ, પણ એ પતિપ્રાણા, પતિવત્સલા જ રહે. એના સકલ્પમાં પણ અન્ય તરફ પ્રેમ ન થાય. આનંદઘનજી કહે છે કે આવે! આ સંસ્કૃતિને આજીવન પ્રેમ છે, તેના કરતાં પણ આત્મપ્રેમ-પ્રભુપ્રેમ વધારે સ્થાયી, વધારે ચાક્કસ અને તેટલા કારણે વધારે અનુકરણીય છે. ‘ આત્માની શુદ્ધ દશામાં વર્ષોંના 'ને શુદ્ધ ચેતના કહેવામાં આવે છે. શુદ્ધ ચેતના એટલે આત્માની વિશુદ્ધ દશા. એને રૂપક આપી તેની પાસે આ સ્તવન ગવરાવ્યું છે. એ શુદ્ધ ચેતના ખૂબ ઉલ્લાસમાં આવી ગાન કરે છે. એના ઊર્મિઉદ્ગાર આપણે સાંભળીએ, ધ્યાઇએ.
એ કહે છે કે મારો પ્રીતમ તા શ્રી ઋષભદેવ ભગવાન છે. એને ચરણે મારું મસ્તક છે, એની બાજુએ રહેવાના મારા કોડ છે, એની સાથેની મારી પ્રીતિ ભારે મૂલ્યવતી, પરિણામવતી, સસત્ત્વા ( Prcgnant ) છે. એ મારા પતિદેવને જ હું ચાહું છું, એના પર વારી જોઉં છું, એની સોબતમાં મારા અસ્તિત્વની સફળતા માનું છું. એનું એક મુખ્ય કારણ એ છે કે એ મારા પતિદેવને રીઝવ્યો હાય તો પછી અનંતકાળ સુધી એ મારો સંગ છેડે તેવા નથી. દુનિયા