________________
શ્રી આનંદઘન-ચોવીશી, દારીને પતિ તે વધારે દેખાવડી પત્ની મળે કે અન્ય કેઈ બહારનું પ્રેમપાત્ર મળી જાય, તે પિતાનો પ્રેમ ફેરવી નાખે. સ્ત્રી ઘરડી થાય કે માંદી પડે કે ધીમે ધીમે પ્રેમમાં ઢીલાશ થતી જાય, પણ આ મારે પતિ તે એક વાર મારી ઉપર રિઝાયો એટલે પછી અનંતકાળ સુધી મારી સેબત મૂકે નહિ. જે પ્રીતિમાં આંતરે પડે, જે પ્રીતિ સદાકાળ ચાલે નહિ, જે પ્રીતિમાં સ્વાર્થ, આકાંક્ષા કે આશય હોય તે પ્રીતિ ખરી જામે નહિ, જામે તે ટકે નહિ અને ટકે તે હંમેશને માટે સ્થાયી થાય નહિ. એને ખરી પ્રીતિ કેમ કહેવાય? કારણ કે એવી પ્રીતિ, બહુ બહુ તે, આ જીવન પર્યંત ચાલે, પછી અંતે એને છેડે આવ્યા વગર ન રહે. વિયોગનાં અનેક કારણો બને, અને સદંતર વિયોગ પણ થઈ જાય; પણ ભગવાન સાથે મેળાપ તે સાદિ અનંતમે ભાગે હાઈએ સ્થાયી જ રહે અને એને જ ખરો પ્રેમ કહેવાય. - આ સાદિ-અનંત ભાગે આ રીતે થાય; પ્રેમ અને પ્રેમના છેડાને અંગે ચાર વિકલ્પ શક્ય છે : (૧) જેની શરૂઆત હોય અને છેડે પણ હોય તે સાદિ-સાંત. દુનિયાદારીને પ્રેમ ઘણેખરે આ કટિમાં આવે. (૨) પ્રેમની જેમાં શરૂઆત જ ન હોય, પણ અંત હોય એ અનાદિ-સાંત વિક૯૫ અશક્ય છે, જેની આદિ ન હોય તેમાં અંતની શક્યતા જ ન હોય. (૩) અનાદિ અને અનંત વિકલ્પ એક વ્યક્તિને અંગે હેઈ શકે નહિ; વૈયક્તિક પ્રેમને શરૂઆત હોવી જ જોઈએ. અને (૪) ચોથે વિકલ્પ સાદિ-અનંત છે. એમાં પ્રેમની શરૂઆત હોય, પણ શરૂઆત થયા પછી એને અનંતકાળે પણ અંત ન જ આવે. આ ચોથે વિકલ્પ અહીં પ્રસ્તુત છે.
ત્યારે શુદ્ધ ચેતનાના પતિદેવ ખરેખરા રીઝે અને પ્રેમ બાંધે, તે પછી એ તે જીવન સટોસટની વાત થાય; એમાં પ્રેમને છેડે કે અંત ન જ હોય. એ તે એક વાર પ્રેમ બાંધે તે બાંધ્ય. શુદ્ધ ચેતના કહે છે કે મારા બાષભદેવ પતિ એ જ મારા પ્રીતમ છે. એને જ હું ચાહું છું અને બીજાને હું ચાહતી નથી, કારણ કે મારા નાથને મેં એક વાર રીઝવ્યું હોય તે પછી એ સાદિ-અનંતમે ભાંગે (વિકલ્પ) મારો સંગ છોડે નહિ, મારે પછી અનંત કાળ સુધી કઈને રીઝવવાનું રહે નહિ અને મારી ભવની ભાવઠ ભાંગી જાય. * | ઋષભ શબ્દમાં ઘણો ચમત્કાર છે. દુનિયામાં સારામાં સારી ચીજ હોય તેને અષભ અથવા વૃષભ કહેવામાં આવે છે. દા. ત. નરવૃષભ એટલે માણસમાં શ્રેષ્ઠ. અથવા નવું એટલે આગળ વધવું. પ્રગતિસૂચક એ ધાતુમાં “ભ” વધવાથી એની શોભા વધે છે. આવા ત્રાષભદેવ એ મારા હદયના નાથ છે. એમનામાં મારું જીવન સર્વસ્વ અર્પણ કરી દઉં છું, અને એમના સિવાય અન્ય કેઈને હું મારા પતિ તરીકે ચાહતી નથી. (૧)
પ્રીતમ-સગાઈ રે જગમાં સહુ કરે રે, પ્રીત સગાઈ ન કેય;
પ્રીત-સગાઈ રે નિરુપાધિક કહી રે, સપાધક ધન ખોય. ઋષભ૦ ૨ પાઠાંતર–ર– બે પ્રત છોડી દે છે. પહેલા અને ત્રીજા બને પદમાં પ્રીત – પ્રિત (સાચું રૂપ પ્રી માં દીર્ઘ ઈ છે. (૨)
શબ્દાર્થ–પ્રીત = પ્રેમ, હેત. સગાઈ = સંબંધ, વિવાહ સંબંધ. જગમાં = દુનિયામાં, લેકમાં. સહુ =