Page Text
________________
કર]
શ્રી આનંદઘન વીશી આવ્યું છે અને જેના પર શ્રીમદ્દ યશોવિજય ઉપાધ્યાયે કાત્રિશદ્વાત્રિ શિકાની અઢારમી બત્રીશીમાં વિસ્તાર કર્યો છે, તેવા પ્રકારને અધ્યાત્મયોગ હજુ પ્રાપ્ત થયું નથી કે તેમાં પ્રવેશ થયે નથી, પણ એને પ્રાપ્ત કરવાની ભૂમિકા મેળવવા માટે અધ્યાત્મગ્રંથનું શ્રવણ, મનન, પરિશીલન બહુ જરૂરી છે.
“યહેત’–નય એટલે દષ્ટિબિન્દુ, તેને સમજવા માટે અને તેને વિવેક કરવા માટે અધ્યાત્મને અભ્યાસ ખાસ ઉપયોગી છે. નયવાદ એ જૈન તત્વજ્ઞાનને અપૂર્વ વિષય છે. જુદાં જુદાં દષ્ટિબિન્દુઓને લક્ષ્યમાં રાખવાથી અંશ સત્ય મળે છે અને એવાં અનેક દૃષ્ટિ બિન્દુઓ નજરમાં રહે ત્યારે પ્રમાણ સત્ય પ્રાપ્ત થાય છે. અપેક્ષાવાદમાં આ સર્વ હકીકત બતાવવામાં આવી છે. આ અંશ-સત્ય અને પ્રમાણ-સત્ય, જેને નયવાદ અથવા અપેક્ષાવાદ કહેવામાં આવે છે અને જે તત્ત્વજ્ઞાનની ખાસ વિશેષતા છે, તેના પર જૈનને અનેકાંતવાદ રચાયેલ છે અને એ જૈન તત્ત્વજ્ઞાનની ખાસ વિશેષતા ગણાય છે. અધ્યાત્મગ્રંથનું શ્રવણ કરવું, એમાં બતાવેલ આદર્શોનું મનન કરવું અને એનું દીર્ઘ સેવન કરવું, તેમાં મુદ્દો દષ્ટિબિન્દુઓ (નય) સમજવાનું છે. દષ્ટિબિંદુ સમજવામાં આવે તે પછી આ સંસારમાં વર્તતા આસક્તિભાવો, એનાં કારણે અને પરિણામેના મુદ્દા પર લક્ષ્ય જાય અને અધ્યાત્મગ્રંથની પ્રસાદીના ઉપયોગને લઈને છેવટે આ સંસારચકની રખડપાટીનાં કારણે સમજાય અને તેમાંથી બહાર નીકળી. જવાના મુદ્દા પર લક્ષ્ય જાય. આ નયવાદને સમજ એ જૈનધર્મની ચાવી છે. એના બે કે એ તરફ લક્ષ્ય જતાં સેવનકારણની ભૂમિકા તૈયાર થઈ જાય છે. એટલે મુદ્દાઓ અને વિગતે સમજવા માટે, આખા સંસારનાં કારણે અને એના સ્વરૂપને ખ્યાલ કરવા માટે નય-દષ્ટિબિન્દુઓ જાણવાની જરૂર છે અને તેની પરસ્પરની કિંમત સમજવા માટે અધ્યાત્મગ્રંથનું શ્રવણ, મનન કે પરિશીલન ખાસ ઉપયોગી નીવડે છે. અથવા “નયહેત” એટલે “નય માટે એ પણ અર્થ થાય. નયવાદ એ જૈન તત્વજ્ઞાનને પામે છે, દરેક અંશ-સત્યને સમજવાને રાજમાર્ગ છે અને અનેકાંતવાદને આધાર છે. એટલે અધ્યાત્મગ્રંથેથી આત્માને ઓળખી ધર્મ–તત્ત્વજ્ઞાનને બરાબર સમજવા કે ઓળખવાની ભૂમિકા આ નયજ્ઞાન પૂરી પાડે છે અને સેવન દ્વારા આત્મપ્રગતિ સાધવાનું એ અગત્યનું દ્વાર છે.
નયવાદની વ્યાખ્યા કરતાં કહેવામાં આવ્યું છે કે વિરોધી દેખાતા વિચારના વાસ્તવિક અવિધિનું મૂળ તપાસનાર અને તેમ કરી તેવા વિચારોને સમન્વય કરનાર શાસ્ત્રી તે નયવાદ. નયવાદમાં પરસ્પર વિરેધી દેખાતા અને છતાં વાસ્તવિક રીતે જોતાં અવિરોધી એવા વિચારોના અવિધીપણાનાં કારણોનું ગષણ મુખ્યપણે હોય છે. આ ગષણના કાર્યને પરિણામે ચેતન આત્માને (પિતાને) ઓળખે છે, અંશ-સત્યેની મર્યાદા સમજી પ્રમાણ સત્ય શોધે છે અને એ રીતે એની ભૂમિકા વિશિષ્ટ થતી હેવાને પરિણામે એ સેવનકાર્યમાં આગળ ધપે છે.
૧. અધ્યાત્મયોગના સંક્ષિપ્ત વર્ણન માટે જુઓ મારો “જૈન દષ્ટિએ એગ' પૃ. ૬૧ – ૬૫ (પ્રથમવૃત્તિ.) ૨. તત્ત્વાર્થ, અધ્યાય ૧, સૂત્ર ૩૪, (પં. સુખલાલજીત વિવેચન ) પૃ. ૬૯, *
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |