Page Text
________________
૩: શ્રી સંભવનાથ સ્તવન
[૯૩ આ રીતે ચેતન જ્યારે ચરમ પુગળપરાવર્તામાં આવે, ત્રીજું અનિવૃત્તિકરણ કરે અને એની ભવપરિસ્થિતિ પરિપાક થઈ હોય, ત્યારે એ ભૂમિકાને અભય, અદ્વેષ અને અખેદ બનાવે અને એની વિશુદ્ધિ માટે એ સાચા સપુરુષને પરિચય કરે, મનની અકુશળતાને ઘટાડે કરે અને અધ્યાત્મના ગ્રંથનું શ્રવણ, મનન, ચિંતવન કરે.' (૪)
કારણ જેગે છે કારજ નીપજે રે, એહમાં કેઈ ન વાદ;
પણ કારણ વિણ કારજ સાધીએ રે, એ નિજ મત ઉનમાદ. સંભવ -૫ * અર્થ–(સહકારી કે સમવાયી) કારણોની પ્રાપ્તિ થયે કાર્ય નીપજાવી શકાય, એ બાબતમાં કઈ પ્રકારની ભાંજગડ કે મતભેદને અવકાશ નથી; કારણની પ્રાપ્તિ વગર અને કાર્ય નિપજાવી શકીશું એવી સ્થાપના કે વિચારણા, એ તે નર્યો પિતાના અંગત અભિપ્રાયને તેર છે, એ એક પ્રકારની ઘેલછાં છે. (૫)
ટબો–જે માટે કારણને યેગે જ કાર્ય નીપજે એ ન્યાય છે. જેવું કારણ તેવું કાર્ય. સ્યાદ્વાદ હેતુએ સ્યાદ્વાદ પ્રાપ્તિ ફળ કાર્ય થાય. હઠના હેતુએ હઠપ્રાપ્તિ ફળ નીપજે–એમાં કોઈ વાદ નથી, સર્વ સંમત છે. પણ વળી કારણ મેળવ્યા વિના જે કાર્ય સાધવા જાય, તે તે આપ મતને ઉન્માદ જાણો. કારણ કે વચન માત્ર વીર્ય ફેરવતા હતા, પણ કરણીના નહિ અને ફળ સાધવા હીંડે; થયા વાડમાત્ર સારા–પરમાર્થશૂન્યા એ ન્યાય થાય. એક પ્રતમાં ઉમેરે છે એ રીતના પરિપાકે કરી અનાદિના આઠ દેષ-ક્ષુદ્રાદિક ટળે, ૧, લેભ ૨, રત ૩, ભયવાન ૪, મચ્છરી ૫, શઠ ૬, અજ્ઞ ૭, ભવાભિનંદી ૮. (૫).
વિવેચન—ઉપર પ્રમાણે ભૂમિકા તૈયાર કરવાની વાત કરી, તેમાં કાર્યકારણભાવસંબંધ કેવો હોય છે તે બતાવી દેગી મહારાજ ન્યાયના એક મોટા જાણીતા સૂત્રની વાત રજૂ કરી તેને પિતાના સેવાભાવની પ્રેરણાની ભૂમિકા સાથે વણી દે છે; એને માટે પ્રથમ આપણે કાર્ય કારણસંબંધ શું છે તે જાણી લઈએ.
કારણકાર્ય સંબંધ–જેના વગર પરિણામ ન નીપજે તે કારણ કહેવાય. કારણ ગતિમાન થાય, એટલે જ્યારે એને વ્યાપાર ચાલુ થાય, ત્યારે તેમાંથી કાર્ય થાય. જે કાર્યની સાથે સમવાય
પાઠાંતર–જોગે-ગઈ.નીપજે-નિપજઈ. એહમાં-એમાં. વિણ-વિષ્ણુ. સાધીએ-સાધીઈ. ઉનમાદ-ઉન્માદ.(૫)
શબ્દાર્થ-કારણ-કાર્યની ઉત્પત્તિનું મૂળ, હેતુ, સબબ જોગે યોગે, પ્રાપ્તિએ. કારજ=કાર્ય, પરિણામ નીપજે ઉત્પન્ન થાય, પેદા થાય, લાભ થાય. વાદઃભાંજગડ, તકરાર. કારણ વિણ=પ્રયોજન વગર, પ્રાથમિક પ્રસંગ વગર. કારજ=ધારેલ મુદ્દો, સાધ્ય. સાધીએ=નીપજાવીએ. નિજ=પતાના. મ=મતિ, બુદ્ધિ, અભિપ્રાય. પંથ, ધર્મ, સંપ્રદાય. ઉનમાદ–ગાંડાપણું, કેફીપણું, ઘેલછા, તેર, તેફાન. (૫)
૧. આ ચોથી ગાથામાં ‘સાધુશે'ને બદલે કોઈ પ્રતમાં ‘સાધશું' એવો પાઠાંતર છે એ અર્થ વગરનો છે. અવને બોલતાં બોલતાં સાધશે એટલે વશ કરશું એવો ભાવ જમાવી દીધો છે, પણ એને પરિચય પાતિક અત્રે ઘાતક સાથે કાંઈ મેળ ખાય તેમ નથી. એટલે એ પાઠને સ્વીકાર થઈ શકે તેમ નથી. બાકીનાં પાઠાંતરો સમજાઈ જાય તેવાં છે.
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |