________________
યશોવિજયજીનું વ્યક્તિત્વ
જિતેન્દ્ર દેસાઈ
કલિકાલસર્વજ્ઞ આચાર્ય હેમચંદ્રસૂરિ પછી સર્વશાસ્ત્રપારંગત, સૂક્ષ્મદ્રષ્ટા અને અસાધારણ પ્રતિભાસંપન્ન ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી જેવા એકપણ વિદ્વાન જૈનશાસનમાં ઉપલબ્ધ થયા નથી. પ્રખર તૈયાયિક, બહુશ્રુત શાસ્ત્રજ્ઞ, સમર્થ સાહિત્યકાર, પ્રતિભાસંપન્ન સમન્વયકાર અને મહાન સાધુ તરીકે શ્રી યશોવિજયજી જૈન પરંપરામાં અવિસ્મરણીય બન્યા છે. તેમનામાં આચાર્ય હરિભદ્રસૂરિ જેવી. તીક્ષ્ણ પ્રજ્ઞા અને સર્વગ્રાહી દૃષ્ટિ હતી. તેમના જીવન વિશે તેમના સમકાલીન કે અનુકાલીન સાધુ શ્રી કાન્તિવિજયજીએ ‘સુજશવેલી ભાસ' એ કાવ્યકૃતિમાં તેમને હરિભદ્રસૂરિના લઘુબાંધવ' કહ્યા છે તે યથાર્થ છે. શ્રી યશોવિજયજીએ સુધારેલા ધર્મસંગ્રહ' નામના ગ્રંથના કર્યા અને યશોવિજયજીના સમકાલીન શ્રી માનવિજયજી તેમના વિશે લખે છે :
तर्कप्रमाणनयमुख्यविवेचनेन प्रोद्बोधितादिममुनिश्रुतकेवलित्वाः ।
चक्रुर्यशोविजयवाचकराजिमुख्या ग्रन्थेऽत्र मय्युपकृतिं परिशोधनाद्यैः ॥ શ્રી માનવિજયજી જણાવે છે કે તે મુનિના જ્ઞાનપ્રકાશને ધન્ય છે. તેમનું શ્રુતજ્ઞાન સુરમણિ સમાન હતું. તેઓ આગમના અનુપમ જ્ઞાતા હતા. કુમતિના ઉત્થાપક ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી “શ્રુતકેવલી' હતા. શાસ્ત્ર અને પરમતમાં દક્ષ એવા તેમણે શાસનની યશોવૃદ્ધિ કરી. સદ્ગણના ભંડાર અને બૃહસ્પતિ જેવી પ્રતિભાવાળા યશોવિજયજીને કૂર્ચાલી શારદ' (મૂછાળી સરસ્વતી)નું બિરુદ આપવામાં આવ્યું હતું.
મેધાવી યશોવિજયજીએ પંડિતવર્ય નયવિજયજીના ધર્મોપદેશથી પ્રેરાઈને સં.૧૬૮૮માં શિશુવયે ચારિત્ર અંગીકાર કરી અગિયાર વર્ષ ગુરુની નિશ્રામાં વિદ્યાભ્યાસ કર્યો. સંવત ૧૬૯૯માં રાજનગર – અમદાવાદમાં સંઘ સમક્ષ અષ્ટ અવધાન કરી પોતાની તેજસ્વિતાની પ્રતીતિ કરાવી. ગુણી શ્રાવક ધનજી સૂરાની સહાયથી અને ગુરુની અનુમતિથી બનારસમાં તાર્કિકકુલમાર્તડ ષડ્રદર્શનના જ્ઞાતા ભટ્ટાચાર્ય પાસે ન્યાય, વૈશેષિક, મીમાંસા, સાંખ્ય, બૌદ્ધ વગેરે દર્શનોનો ઝીણવટભય અભ્યાસ કરી ન્યાયવિશારદ' થયા. ચિંતામણિ' ન્યાયગ્રંથના અભ્યાસથી વિબુધચૂડામણિ' થયા. તેમણે સાંખ્યદર્શન અને મીમાંસક પ્રભાકરનાં સૂત્રો તથા મતમતાંતરોનો જૈન આગમો સાથે સમન્વય કર્યો. આ સમયે તેમણે શાસ્ત્રાર્થમાં
