________________
૨૮૮ ] ઉપાધ્યાય યશોવિજય સ્વાધ્યાય ગ્રંથ
ઘૂ ઘૂ ઘૂ ઘૂઅડ કરે રે, વાનર પાડે હીક, ખલખલ પર્વતથી પડે રે, નદી નિઝરણાં નીક.
બાણાસુરના લશ્કર સામે અનિરુદ્ધ એકલો લડ્યો હતો તેમ શ્રીપાળ ધવળ શેઠના સૈન્ય સામે એકલો લડે છે.
ધવળ શેઠ જિનપ્રાસાદ ન જતાં પોતાની હાલત બતાવે છે :
અમને જમવાનો નહીં, ઘડી એક પરવાર.
સીરામણું વાળું જિમણ, કરીએ એક જ વાર.
કવિ વિનયવિજયજીએ સરળ ભાષામાં જ રાસ આગળ વધાર્યો છે, કથા જ ચાલે છે.
યશોવિજયજીએ પોતાને પ્રિય તત્ત્વજ્ઞાનનો વિષય નવપદજીનો મહિમા ગાતાં ભ૨પ ખીલવ્યો છે. ગાથાએગાથાએ નવીનવી ઉપમાઓ અને અવનવા પ્રાસો પ્રયોજ્યાં છે.
ચાર પુત્ર ઉપર પુત્રી છે તો તે માટે ઉપાધ્યાયજી મહારાજે કેવી ઉપમા આપી
છે ?
તેહને સુત ચારની ઉપરે, ત્રૈલોક્યસુંદરી નામ રે, પુત્રી છે વેદની ઉપરે, ઉપનિષદ યથા અભિરામ રે. ત્રૈલોક્યસુંદરીને ઘડતાં પહેલાં બ્રહ્માએ શું કર્યું હતું ?
રંભાદિક જે રમણી કરી, તે તો એહ ઘડવા કરલેખ રે, રંભા વગરે અપ્સરાઓને તો ત્રૈલોક્યસુંદરી ઘડતાં પહેલાં હાથ બેસાડવા – પ્રેક્ટિસ માટે - સેમ્પલ તરીકે ઘડી હતી !
કૂબડાનું અંગવર્ણન વિનયવિજયજી મહારાજે આઠ પંક્તિઓમાં કર્યું છે, જ્યારે યશોવિજયજી મહારાજે બે જ પંક્તિમાં એ જ વાત વધુ અસરકારક રીતે કરી છે કે, ‘કૂબડાના દાંત ગધેડા જેવા છે, નાક નાનું છે, હોઠ લાંબા છે અને પીઠનો ભાગ ઊંચો છે, આંખો પીળી છે. અને વાળ કાબરચિતરા છે.' આ વર્ણન વધુ તાદૃશ છે. કુંવરીનું વર્ણન કરતાં લખે છે :
ઇણી અવસરે નરપતિ કુંવરી, વર અંબર શિબિકારૂઢ રે, જાણીએ ચમકતી વીજળી, ગિરિ ઉ૫૨ જલધર ગૂઢ રે.
સુંદર વસ્ત્રો ધારણ કરી, પાલખીમાં બેસી કુંવરી આવે છે, તે ડુંગર પર વાદળ વચ્ચે ચમકતી ગૂઢ વીજળી જેવી લાગે છે.
ત્રૈલોક્યસુંદરી કૂબડાને શ્રીપાળરાજાના મૂળરૂપમાં જુએ છે, તેને ઉપાધ્યાયજી મહારાજ યોગની વાત સાથે સરખાવે છે : “જેમ અનુભવયોગી પુરુષ વિભાવદશામાં હોવા છતાં સ્વભાવદશાના સ્વરૂપને જુએ છે તેમ સુંદરીએ શ્રીપાળને મૂળ સ્વરૂપમાં જોયો.’
શૃંગારસુંદરીનું વર્ણન કરતાં કવિ લખે છે :
