Page Text
________________
૨૨૦ D ઉપાધ્યાય યશોવિજય સ્વાધ્યાય ગ્રંથ
आकाशं भगणैरिव प्रहरणैः शौर्यं भटानामिव
स्वान्ते संयमवर्जितेन विषयाकाङ्क्षा नृणां पूर्यते ।। (२.१३३)। શ્રી યશોવિજયજીએ ઉàક્ષા અલંકાર ખૂબ સફળ રીતે અને વારંવાર પ્રયોજ્યો છે. નીચેના શ્લોકમાં અષ્ટાપદ પર્વત પરનાં જલાશયોનું વર્ણન છે :
स्वकुलोपकृताधमर्णतां नियतं योऽनिनीषुरुन्नतः ।। वनगुच्छजलाशयच्छलाज्जलधिं कुम्भभुवो विनिद्भुते. || सकला स्वजलाशयोदकच्छलतो येन हृता दिवः सुधा । "
तदघक्षतये मरुत्पथेऽनुशयानेन कृता विधुप्रपा ।। (२.७७-७८) તે જ પ્રમાણે બાહુબલિ રાજાના ખગનું વર્ણન આપે છે :
अश्वव्रजोत्खातधरारजोभिर्नग्नो युधि प्रौढनिशान्धकारे । .
खड्गोऽस्य जैत्रं जपतीव मन्त्रं कृत्वाऽरितेजःकणवीरहोमम् ।। (३.६८) ‘આર્ષભીયચરિત' મહાકાવ્યના ચોથા સર્ગમાં આવતા તક્ષશિલા નગરીના વર્ણનમાં ઉàક્ષા અલંકારનાં કેટલાંક સુંદર ઉદાહરણો મળે છે ?
__रत्नराशिषु हृतेषु ययोच्चैर्नन्वभूजलनिधिर्जलशेषः । ___ यां रुरोध किमु तद्ग्रहणार्थं तेन नैष परिखाऽपरवेषः ।। (४.५९)
તક્ષશિલાની સ્ત્રીઓના સૌંદર્યને વર્ણવતાં કવિ કલ્પના કરે છે કે ચંદ્ર અનેક શત્રુઓને જોઈને જાણે નાસી જાય છે :
यद् गृहोन्नतगवाक्षलीलं भामिनिवदनलक्षमुदीक्ष्य ।
यातु शत्रुगणसङ्कटमग्नो भीतभीत ईव शीत्तमरीचिः ॥ (४.६३) શંભુના મસ્તક પર રહેલો ચંદ્રમા, લાલ રંગના મણિચક્રથી સતત સ્પર્શતો. રહે છે, તેથી કુપિત પાર્વતીના શંભુના કપાળ પર થયેલા પાદપ્રહારને લીધે લાગેલા અળતાને લીધે થયેલી પોતાની લાલ આભાને જુદી પાડી શકતો નથી – આ વર્ણનમાં મીલિત અલંકાર પ્રયોજાયેલો છે ?
स्मरसि स्वतनुच्छविं न यच्छिरसीन्दुर्मणिचक्रचुम्बितः । .
कुपिताद्रिसुतां किं ताडनप्रसृतालक्तकशंभुभालजाम् ।। (२.८४) ઋષભદેવનું વર્ણન કરતા આ શ્લોકોમાં દૃષ્ટાંત અલંકાર એક સાથે બે શ્લોકોમાં પ્રયોજાયો છે : बहिः प्लवन्तामिह भूरिकल्पनाः स्पृशन्ति तानास्य गुणं मनागपि । अनेकमायाजलचक्रचुम्बनाद् रसो न गृह्येत हि तात्विकाम्बुनः ।। अलक्षिताभ्यन्तरलक्षणः प्रभुर्बहिर्गुणैरेष तु तैर्न नूयते । पुरप्रतोलीपरिखादिवर्णने न वर्णितः स्यात् खलु तत्त्वतो नृपः ।। (१.९४-९५)
લેખકે રૂપક અલંકારને મહાકાવ્યમાં વારંવાર પ્રયોજ્યો છે. નીચેના શ્લોકમાં સુધાને નાટ્યનટી કહી છે :
| SR No. | 005729 |
| Book Title | Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1993 |
| Total Pages | 366 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 7 MB |