Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth

SR No.: 005729
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 1993
Total Pages: 366
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 7 MB

Page 240

‘આર્ષભીયચરિત' મહાકાવ્ય : એક મૂલ્યાંકન ] ૨૧૯
श्रुतस्थिर्तर्यः कमलालयोयशः पुपोष विश्वे वृषभासनोचितः । तमः प्रमाथी पुरुषोत्तमः शुचिर्महेश्वरः पातु स नाभिनन्दनः ।। (१.१ ) तीक्ष्णाग्रभाजा भरतोक्तिसूच्या वेधेन सञ्जातगुणप्रवेशैः । एभिस्त्रिलोकीविभुवंशजातैः सम्भूय मुक्ताभिरलम्भि शोभा ।। ( ३.१० ) તે જ પ્રમાણે શ્રી યશોવિજયજીનો અનુપ્રાસ પ્રત્યેનો પક્ષપાત પણ કાવ્યમાં जाय छे, भेभडे,
हेडहेड
वियोगिभिस्तैरुपगङ्गमीदृशैः स्थितंसरङ्गैरिव जङ्गमैर्दुमैः ।।
(१.६० ) बुभुत्सुरेतस्य निदानमादितो विनिक्षिपन्नक्षि विदिक्षु दिक्षु । (१.७८) अमानतद्दानजलप्रवाहे खेलत्यलं तस्य यशोमरालः ॥ (३.४९ ) एकेन चक्रेण रथं यथार्क ः सौभ्रात्रमेकेन तथाऽनुजेन ॥ (३.८७ ) ૠષભદેવ ભિક્ષા લેવા આવ્યા, ત્યારે લોકોને જે આનંદ થયો અને ભિક્ષા લીધા વિના ગયા, ત્યારે તેમને જે દુઃખ થયું, તે પર્યાય અલંકાર રૂપે સુંદર રીતે રજૂ थयुं छे :
विशिष्टपात्रप्रतिलम्भतो ं नृणां प्रमोदबाष्पैर्द्रुतलोचनं पुरा ।
गृहाद् विनिर्यन्नकृतप्रतिग्रहततश्च शोकाश्रुभिरिष्टवञ्चनात् ॥ (१.६८ ) અર્થાન્તરન્યાસનાં કેટલાંક સુંદર ઉદાહરણો આ મહાકાવ્યમાં મળે છે, દા.ત. (१) गुणग्रहात् प्रेम मिथः उल्लसेत् न दोषदृष्टिस्तु सुखाय कस्यचित् ।
विवादभाजोः करभामृताशिनोर्न क्लृप्तयुक्तिः कलहं व्यपोहमि ।। (१.१२१ ) (२) अचिन्त्यशक्तिः कुरुते क्षणान्नवं पुरातनं प्रेम दृगेव देवता ।। (१.९९ ) (३) उद्गृहणाति ह्यध्ययने च वादे भिन्नागुरोर्व्याहतयो न शिष्ये । ( ३.१०२ ) શ્રી યશોવિજયજી લક્ષ્મીના સંતાપકર ગુણોને વર્ણવતાં કાવ્યલિંગ અલંકાર प्रयोगे छे :
विषवद् कमला विषस्वसा परितापाय भवेन्न संशयः । शिरसा धुनदीमुवाह यद् गिरिशोऽशेत हरिश्च वारिधौ । (१.९०) આ મહાકાવ્યમાં ઠેકઠેકાણે ઉપમા અલંકાર મળે છે ઃ
क्रमोच्च भूर्दातृमनो गिरेरिव स्फुटेव तत्पुण्यपटी गृहच्छटा । शिखेव तत्कौशलवारिधेः पृथू रराज धारैक्षुरसो विभोः करे ।। (१.१३२) पितृवेश्मगतो महेश्वरः कनकेनैव तदेष माद्यतु ॥ (२.५०) तस्य यत्र गगनोपगताग्रा ग्रामधामनिचिताः कणपुञ्जाः । पर्वता इव करालकुकालव्यालमूर्ध्नि पतिताः प्रतिभाताः ।। (४.२५) માલોપમાનું એક સુંદર ઉદાહરણ નીચેના શ્લોકમાં મળે છે ઃ अब्धिर्वारिगणैरिवानल इव ज्वालाकरालस्तृणैर्नीचः सज्जनदूषणैरिव कणैः कालः कलानामिव ।