Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth

SR No.: 005729
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 1993
Total Pages: 366
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 7 MB

Page 201

૧૮૦ ] ઉપાધ્યાય યશોવિજય સ્વાધ્યાય ગ્રંથ
ભંગથી થતા અધ્યવસાયનો એક ભાગ છે અધ્યવસાયરૂપ છે, અધ્યવસાયદેશ નહીં.૨૨
અધ્યવસાયદેશ છે; જ્યારે નય પોતે
૨૩
લક્ષણમાં અધ્યવસાય પછી વિશેષ શબ્દ ન હોત તો લક્ષણ, અપાય અને ધારણાના સ્વરૂપમાં થતા પ્રત્યક્ષ(મતિ)જ્ઞાનના નિશ્ચયને પણ લાગુ પડી જાત. પ્રત્યક્ષાદિમાં થતું નિશ્ચયજ્ઞાન, વસ્તુના રૂપાદિના અંશનું ગ્રહણ કરે. અને તે જ વસ્તુના રસાદિના અંશ ઉપર આક્ષેપ નથી કરતું એ રીતે તેવા પ્રત્યક્ષાદિ-નિશ્ચયમાં નયની અતિવ્યાપ્તિ થતી રોકવા, વ્યવસાય પછી વિશેષ શબ્દ મૂક્યો. અપ્રત્યક્ષમાં થતા નિશ્ચયથી, નયમાં થતો નિશ્ચય જુદો (=અધ્યવસાયવિશેષઃ) હોય છે. અપ્રત્યક્ષના નિશ્ચયમાં વસ્તુના અનેક અંશોનું ગ્રહણ થાય છે; જ્યારે નયના નિશ્ચયમાં, વસ્તુના માત્ર એક જ અંશનું ગ્રહણ થાય છે. પ
૨૪
આમ નયના લક્ષણનું પ્રત્યેક પદ, તત્ત્વના અવચ્છેદક ધર્મરૂપ લક્ષણને સુનિશ્ચિત બનાવે છે. આપણે આગળ જોયું તેમ નય કોઈ પણ પદાર્થ વિશે દેખાતા વિરોધોને દૂર કરી સમન્વય સાધી આપે છે. એ રીતે, જૈનદર્શનના મુખ્ય સિદ્ધાંત અનેકાન્તવાદના સ્થાપનમાં નય અત્યંત ઉપયોગી બને છે.
નયરહસ્યપ્રરળ ગ્રંથના સમાપ્તિપદ્યમાં યશોવિજયજી ગ્રંથનું (– નયનું તો ખરું જ –) રહસ્ય ઉદ્ઘાટિત કરતા હોય તેમ કહે છે કે રામદેવિરહત: તોઽસ્તુ વાળસમ્રાતિ । અર્થાત્ આ ગ્રંથ દ્વારા નયના રહસ્યનું જ્ઞાન થતાં, અને તે પ્રમાણે આચરણ કરતાં મનુષ્યના રાગદ્વેષ દૂર થાય છે. રાગદ્વેષ દૂર થતાં મનુષ્યને કલ્યાણની સમ્યક્ પ્રાપ્તિ થાય છે.
ટિપ્પણી
(૧) પેન્દ્રશ્રેણિનત નત્વા, વીર તત્ત્વાર્થદેશિનમ્ । परोपकृतये ब्रूमो, रहस्यं नयगोचरम् ||
મંગલપદ્ય, ન્યાયરહસ્યપ્રકરણ, લે યશોવિજયજી, લાવણ્યસૂરિની પ્રમોદાવિવૃતિ’ ટીકાસહિત, પ્રકા. જૈનગ્રંથપ્રકાશક સભા, અમદાવાદ, વિ.સં.૨૦૦૩, પૃ.૨.
(२) फलं पुनः विचित्रनयवादानां, जिनप्रवचनविषयरुचिसंपादनद्वारा रागद्वेषविलय एव । .. ૨. પ્રકરણ, તદેવ પૃ.૧૫૯.
(૩) વચનં હિ મન: ...| ગીતા ૬, ૩૪થી ૩૬, ‘અધ્યાત્મસાર’, લે. યશોવિજયજી, હિન્દી અનુ. પદ્મવિજયજી, સંપા. નૈમિચંદ્રજી, પ્રકા. શ્રીનિગ્રન્થસાહિત્ય-પ્રકાશન સંઘ, દિલ્હી, ૧૯૭૬ (ઈ.સ.), આવૃત્તિ પ્રથમ, પૃ.૨૯૭.
(૪) અત્ર પ્રાપત્યું પ્રમાણપ્રતિપત્રપ્રતિયોગિમભાવાપન્નનાનાધર્મેતમાત્રપ્રા⟨ત્વમ્। ન..., તદેવ પૃ.૧૦–૧૧.
(५) शास्त्रैकदेशसंबद्धं शास्त्रकार्यान्तरे स्थितम् ।
आहुः प्रकरणं नाम ग्रन्थभेदं विपश्चितः ।।