________________
‘ન્યાયાલોક’
જિતેન્દ્ર શાહ
ગ્રન્થકાર : પ્રસ્તુત ગ્રન્થના કર્તા ઉપાધ્યાય યવિજયજી દાર્શનિક જગતના દૈદીપ્યમાન સિતારા છે. ઉપાધ્યાયજીએ જૈન દર્શનવિષયક અનેક ગ્રન્થોની રચના કરી છે. તેમની દરેક રચનામાં પદાર્થોનું સૂક્ષ્મ ચિંતન, પૂર્વપક્ષનું પ્રદર્શન કર્યા પછી તેનું સયુક્તિક ખંડન તેમજ સ્વપક્ષનું તર્કબદ્ધ રીતે સ્થાપન તથા તેની સાક્ષી અર્થે આગમ તથા શાસ્ત્રોના પુરાવા આપવામાં આવ્યા હોય છે. તેમને જૈનદર્શનના અંતિમ દાર્શનિક ગણી શકાય. તેઓ જૈન દર્શનના પદાર્થો-તત્ત્વોને નવ્યન્યાયની શૈલીમાં રજૂ કરનાર પ્રથમ જૈન દાર્શનિક હતા. તેમની પૂર્વે પણ ઘણા જૈનાચાર્યો થઈ ગયા કે જેમણે દાર્શનિક ક્ષેત્રે મહત્ત્વનું પ્રદાન કર્યું હોય પરંતુ સારાય ભારતવર્ષમાં ફેલાઈ જનાર નવ્યન્યાયની શૈલીની ઊણપ જૈન દર્શનમાં વર્તાતી હતી જે ખોટને ઉપાધ્યાય યશોવિજયજીએ પૂરી કરી છે. તેમના જીવન વિશે આપણે સુપરિચિત છીએ તથા એ દિશામાં ઘણું કાર્ય થયું છે તેથી અહીં વિશેષ કશું કહેવાનું રહેતું નથી. ‘ન્યાયાલોક'ની પ્રશસ્તિમાં દર્શાવેલ તેમની ગુરુ-શિષ્યની પરંપરા આ પ્રમાણે છે. દેવસૂરિ સિંહસૂરિજિતવિજયના ગુરુભાઈ નયવિજયના શિષ્ય ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી.
દેવસૂરિ
સિંહસૂરિ
જિતવિજય
નયવિજય
ઉ.યશોવિજય
આ.દેવસૂરિ હીરસૂરિની પરંપરામાં થયેલ આચાર્ય છે તથા તેમની પરંપરામાં થયેલ નવિજયજીના શિષ્ય ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી છે. પરંતુ ગ્રન્થની રચના ક્યાં ને ક્યારે એ સ્થળ અને સમયનો ઉલ્લેખ પ્રસ્તુત ગ્રન્થની પ્રશસ્તિમાં કરવામાં આવ્યો નથી.
‘ન્યાયાલોક' બે સ્થળોથી પ્રકાશિત થયેલ છે. (૧) જેમાં ‘તત્ત્વપ્રભા’ નામની પૂ. આ. નેમિસૂરિકૃત વિવૃત્તિ છે, તે જૈન ગ્રન્થ પ્રસારક સભા દ્વારા વિ.સં.૧૯૭૪માં
