Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth

SR No.: 005729
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 1993
Total Pages: 366
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 7 MB

Page 157

૧૩૬ ] ઉપાધ્યાય યશોવિજય સ્વાધ્યાય ગ્રંથ
સ્તબકમાં જૈન આગમોમાં દર્શાવાયેલા મોક્ષમાર્ગની ચર્ચા છે; દશમા સ્તબકમાં સર્વજ્ઞના અસ્તિત્વનું સમર્થન છે અને અગિયારમામાં શાસ્ત્રપ્રામાણ્યને સ્થિર કરવા માટે શબ્દ અને અર્થના સંબંધને સ્વીકારનારા બૌદ્ધ મતનો પ્રતિકાર કર્યો છે. બીજા ઘણા અવાન્તર વિષયોને ઉપાધ્યાયજીએ સ્યાદ્વાદકલ્પલતા'માં સમાવ્યા છે જેનો વિસ્તારથી ઉલ્લેખ આ સ્થળે જરૂરી નથી. યશોવિજયજી જૈન શ્વેતામ્બર મતના પુરસ્કર્તા હોવા છતાં તેમની વિદ્યાની ઉપાસના અનેક જગ્યાએ સંપ્રદાયના સંકુચિત ક્ષેત્રને છોડીને, વિશાલ એવા માનવજીવનના ધર્માધર્મના ધ્યેય અને સંકેતને સ્પર્શે છે તેનો વિચાર ન થાય અને અભ્યાસી વૃત્તિ માત્ર પૂર્વગ્રહનું જ અવલંબન કરે એ સયુક્તિક નથી.
शैत्यगाम्भीर्यमाधुर्यवैधुर्यमवधार्यते ।
'नावगाह्य न चाऽऽस्वाद्य तरङ्गिण्यास्तु तेन किम् ॥
‘સ્યાદ્વાદકલ્પલતા’ માત્ર ટીકા નથી એમ ઉપર નિર્દેશ કર્યો. તેના સમર્થનમાં થોડાંએક દૃષ્ટાંતો આપવાથી યશોવિજયજીના અભિગમનાં વધારે સ્પષ્ટ રીતે દર્શન થશે. ‘શાસ્ત્રવાર્તા’નો ૧૪મો શ્લોક છે, સરલ છે, પણ તેમાં જેને કારણે જગતમાં ધર્મનો અભ્યુદય છે તેનો ઉલ્લેખમાત્ર છે, પણ ટીકા ઉપર ધ્યાન આપવાથી શ્લોકનું વ્યાપક સ્વરૂપ પ્રગટ થાય છે.
पुनर्जन्म पुनर्मृत्युर्हीनादिस्थानसंश्रयः ।
पुनः पुनश्च यदतः सुखमत्र न विद्यते ॥ યશોવિજયજી લખે છે :
जगति सुखं प्रवृत्त्युपयोगि न विद्यते व्यवहारतः प्रतिभासमानस्याऽपि सांसारिकस्य सुखस्य बहुतरदुःखानुविद्यत्वेन हेयत्वात् निश्चयतस्तु कर्मोदयजनितत्वात् सुखशब्द वाच्यतामेव नेदमास्कन्दति ।
બીજરૂપ અદૃષ્ટથી જન્માન્તરની પ્રાપ્તિ થાય છે અને પુનર્જન્મ થતાં પુનમૃત્યુ તો સંસારનો ક્રમ છે, અને કર્મ ફલોન્મુખ થતાં હીન, હીનતર જાતિમાં જન્મ થાય છે. તેથી સંસારમાં એવું કોઈ સુખ નથી જેને મનુષ્યની પ્રવૃત્તિનું ઉદ્દેશ્ય બનાવી શકાય. સંસારમાં વ્યવહારથી જેને સુખ માનવામાં આવે છે એ બહુતર દુઃખથી અનુવિદ્ધ રહેતું હોવાથી તથા કર્મના ઉદયથી ઉત્પન્ન થયેલું હોવાથી ત્યજવાયોગ્ય છે. ‘સુખ’ શબ્દથી તેને વિશે વ્યવહાર શક્ય નથી. પુષ્પત ૩:વમ્ ર્કોવયનિતાત્ પાપળવું:હવત્ । જો વિષયસુખ પુણ્યથી પ્રાપ્ત થતું હોય તો વાસ્તવમાં એ પણ દુઃખ જ છે, પણ ચિકિત્સાની જેમ તેનાથી દુઃખનો પ્રતિકાર થતો હોવાથી, ઉપચારથી ગૌણી વૃત્તિથી તેમાં સુખનો વ્યવહાર થાય છે, અયથાર્થનો યથાર્થ પર આધાર થાય છે, ગૌણ મુખ્ય ૫૨ આશ્રિત થાય છે.
યશોવિજયજી લખે છે :