Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth

SR No.: 005729
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 1993
Total Pages: 366
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 7 MB

Page 100

અધ્યાત્મસારમાં યોગવિચારણા | ૭૯
સર્વોચ્ચતાના સમર્થન માટે મહોપાધ્યાયજીએ કહ્યું છે કે મોક્ષ અને અજ્ઞાન અંગે અન્ય દર્શનીઓએ અપનાવેલાં વલણો વાસ્તવમાં વિવિધ નામે જૈનમતનાં વિવિધ પાસાંઓનો સ્વીકાર જ છે?
मुक्तो बुद्धोऽर्हश्चापि यदैश्वर्येण समन्वितः ।
તીવરઃ સ વિ યાત સંજ્ઞાવોSત્ર વનમ્ II (અ.સા.૧૫.૬૯). પરમાત્મા નિત્યશુદ્ધ હોવાનું માનવાનું યશોવિજયજી આવશ્યક લેખતા નથી; એ એમને સ્વીકાર્ય પણ નથી. એમાં વિશેષનું અપરિજ્ઞાન, યુક્તિઓની જાતિવાદિતા, પ્રાયોવિરોધ, અને ભાવનાનુસાર ફલભેદ કારણભૂત છે (અ.સા. ૧૫.૭૧). સંસારગતિનું મુખ્ય કારણ તો અવિદ્યા, ક્લેશ આદિ છે; જુદાંજુદાં દર્શનોએ જુદાંજુદાં નામે આ સ્વીકાર્યું છે જ. છતાં યોગ માટેની કેવળ જિજ્ઞાસા પણ લાભદાયક નીવડે છે, કેમકે એને લીધે એને શબ્દબ્રહ્મની પ્રાપ્તિ થાય છે.
યશોવિજયજીની વિભાવનામાં પ્રથમ સોપાન છે કર્મયોગ અને તે પછી બીજું ? સોપાન છે જ્ઞાનયોગ. કર્મયોગથી ચિત્તશુદ્ધિ થયા પછી જ્ઞાનયોગની પ્રાપ્તિ થાય છે. અહીં શાંકરદર્શનની વિચારસરણી યશોવિજયજી અપનાવતા હોય તેવું લાગે છે, કેમકે ગીતાનું અવતરણ (ગી.૪.૧૦) તેમણે ટાંક્યું છે.
" યશોવિજયજીએ જ્ઞાનયોગીનું નિરૂપણ કરતી વખતે આર્ત અને રૌદ્ર ધ્યાનને પરહરીને એ ધર્મ અને શુક્લ ધ્યાનમાં રત થાય છે અને અંતે નાસાગ્ર દૃષ્ટિ સ્થિર કરીને, વ્રતો પાળીને, સ્થિર આસનબદ્ધ બનીને, હસતે મુખે. અહીંતહીં જોયા વિના, મસ્તક, ડોક, કેડ, શરીર ટટાર રાખીને, જડબાં અલગ રાખીને હોઠ બીડીને બેસે છે એવું કહીને ભગવદ્ગીતાના છઠ્ઠા અધ્યાયમાંના ધ્યાનયોગી કે આત્મસંયમયોગીના જેવું ચિત્ર ઉપસાવ્યું છે. (અ.સા.૧૫.૮૦–૮૨)
યોગાધિકારના અંતે તેમણે એવી એક સરણી બાંધી આપી છે કે સાચા જૈન ; સાધકે પ્રથમ કર્મયોગની સાધના કરવી. પછી શાનયોગમાં ચિત્ત પરોવવું. તે પછી ધ્યાનયોગમાં રત થવાથી છેવટે મુક્તિયોગ પ્રાપ્ત થાય છે ?
कर्मयोगं समभ्यस्य ज्ञानयोगसमाहितः ।
ધ્યાનયો સમાહ્ય મુક્તિયોનું પ્રપદ્યતે || (અ.સા.૧૫.૮૩) વળી ધ્યાનયોગના પણ તેમણે ધર્મધ્યાન અને શુક્લધ્યાન એવા બે પ્રકાર પાડ્યા છે. - ઉપરની ચર્ચા ઉપરથી જાણવા મળે છે કે મહોપાધ્યાય યશોવિજયજીએ યોગની પોતાની વિભાવનામાં શંકરાચાર્યના અર્થઘટનને અનુસરીને ભગવદ્ગીતામાં છણેલા કેટલાક મુદ્દા જે એ જમાનામાં ખૂબ ચર્ચાના ચકરાવે ચઢેલા તેમને આત્મસાત કરી લીધા છે. કર્મ અને સંન્યાસના ક્ષેત્રની મર્યાદાઓ, ગોશાલની