________________
૩૯
ઉપરની ગાથા વનશુદ્ધિના પૃષ્ઠ. ૪૯ માં પણ છે. - શુદ્ધિમાં તે ગાથા આ પ્રમાણે આપી છે –
आयाणं जो भंजइ पडिवन्नं धणं न देइ देवस्स । नस्संतं समुवेक्खइ सोविहु परिभमइ संसारे ॥५५॥
આ ગાથાનો અર્થ ઉપર આપી ચૂક્યો છું, છતાં વિશેષ સ્પષ્ટતાની ખાતર લખવું જરૂરનું છે કે-ઉપરની ગાથામાં ત્રણ જણને સંસારપરિભ્રમણ કરનાર કહ્યા છે. ૧ આદાનને ભાંગનાર, ૨ પ્રતિપન્નકબૂલેલ ધનને નહિં આપનાર અને ૩ નાશ થતાની ઉપેક્ષા કરનાર. આ ત્રણેની ટીકાકારે જે સ્પષ્ટાર્થ કર્યો છે, તે આ છે –
(૧) આદાનને ભાંગનાર-રાળામાલ્યાલિવિતીર્થક્ષેત્રમાહિ જ મન સુંતિ–અર્થાત–રાજા કે મંત્રી વિગેરેએ આપેલ ક્ષેત્ર, ઘર, હાટ કે ગામ વિગેરેને જે ભાંગે અથવા લેપ કરે તે.
(૨) કબૂલેલ ધનને નહિં આપનાર–રિયાળ પિત્રાસ ચં શા ધર્મनिमित्तमेतावद्दास्यामीति कल्पितद्रव्यं न ददाति न वितरति देवाय । અર્થાત–પિતા વિગેરેના કરતાં અથવા પોતે ધર્મના નિમિત્તે “હું આટલું આપીશ” એ પ્રમાણેની કલ્પના કરેલું–કબલેલું દ્રવ્ય ન આપેદેવ નિમિત્તે ન વાવરે તે, “ - (૩) નાશ થતાની ઉપેક્ષા કરનાર–નવાનાદિમેવ કીयमानं तचिंतकभक्षणादिना केनचित्प्रकारेण, यो यत्करिष्यति स तत्फलमवाप्स्यतीति बुद्ध्या समुपेक्षते, न प्रतिजागर्ति सामर्थ्य सतीत्यध्यार्य, सोऽपि ।
અર્થા–જે આદાન વસ્તુઓ હોય (ઉપર કહી તે) તેનો, તેની રક્ષા કરવાવાળાના ભક્ષણ વિગેરે કરવાથી કે બીજા કોઈ પણ પ્રકરે નાશ થતો હોય, પરંતુ સામર્થ્ય હોવા છતાં “જે કરશે, તે તેનું ફળ પામશે.” એવી બુદ્ધિથી તેની ઉપેક્ષા કરે અને જાગે નહિં. ( ધ્યાન ન આપે), તે પણ.
આ ત્રણે બાબતોના ટીકાકારે કરેલા સ્પષ્ટ અર્થો ઉપરથી એવું કંઈજ નિકળતું નથી, કે “રિવાજોમાં ફેરફાર કરે, તે સંસારપરિભ્રમણ કરે. છતાં “રિવાજોમાં ફેરફાર ન થઈ શકે” આ વાતની પુષ્ટિમાં
