________________
૪/૧. પરપઠિત ધાતુઓ. fપ્રતિ | આ. ભ. શ્રી હેમચંદ્રસૂરિજીએ આ બે ધાતુનો ક્ય - ગણમાં સ્વાતિ - સિવાયના ધાતુઓમાં પાઠ કરેલો છે. આથી આ બે ધાતુવડે ગ્રીતિ | શ્રીપતિ ! રૂપો થાય. (૪૧) (૪૨)
ઊંશું બ્લેષણે | ભેટવું. આ ધાતુની ઉપાંત્યમાં ઓક્ય - વર્ણ (૫) છે. અને ૯માં ગણના અંતર્ગણ સ્વાદ્રિ અને સ્વાદ્રિ નો છે. વઃિ ગણનો હોવાથી હ્રસ્વ થયે, ઉત્પતિ | ત્વઃિ ગણનો હોવાથી ત્વરેષાં તો નોડy: (૪-૨-૬૮) સૂત્રથી વક્ત, વક્તવતું અને વિક્ત પ્રત્યયોના ત નો ને આદેશ થયે, પીન: નવીન , પીનિક / અનુસ્વાર-ફત વાળો હોવાથી ટૂ નો નિષેધ થયે, શ્વેતા, સ્વૈતુન્ ! (૪૩)
વન્ ગતી ! જવું. આ ધાતુ યાદિ ૯માં ગણમાં ધ્વઃિ - સ્વાદ્રિ સિવાયના ધાતુઓમાં પઠિત છે. તેથી હૃસ્વાદેશનો અભાવ થયે = સ્ત્રીનાંતિ | સ્વાદ્રિ ન હોવાથી ત વગેરેના ત ના તે આદેશનો અભાવ થયે, વીત:, સ્વીતવાન ! સ્વીતિઃ | વારિ, સ્વાદ્રિ ગણમધ્યે પતિ હોવામાં તો આ ધાતુના નિતિ . વગેરે અને સ્ત્રીન, વીનવાન, સ્વીનિઃા વગેરે રૂપો થાય. (સ્વમતે સ્વાતિ, વદિ ગણનો છે) (૪૪).
ઝીમ્ વયોહાની | ઘરડા થવું. નંદીના મતે આ ધાતુ દસમાં ગણના યુગાદ્રિ અંતર્ગણનો છે. યુઝાવેર્નવા (૩-૪-૧૮) સૂત્રથી વિકલ્પ ઉદ્ થયે, પ્રાયતિ યતિ | પૃન્ એ સ્વપઠિત ધાતુનું તો નીતિ નરતિ | રૂપ થાય. (૪૫). - ૩ કારાંત બે ધાતુઓ :-રવુંર્ ગતી ! જવું. વૃવતે . વૃgવે I અનુસ્વારેતુ હોવાથી વાતા, રણોતુન્ ! (૪૬).
ધું વપૂને કંપવું. ધનતે, ધોતિ ઉદા. પાન્તર વ તુનોતિ ધુનોતિ પક્ષૌ I અનુસ્વારેત હોવાથી ધોતા, ધોતુન્ ! વત આવતાં વિધુત: મારાંધનિ વિધિવધુતા ત્યાઃ અન્ય કૃત્યો ત્યાગી દઈને જે જનો તારી વિધિપૂર્વક આરાધના કરે છે... (તે મનુષ્યો જ ધન્ય છે...) ધૂમ્ વિષ્ણુને ! આ દીર્ઘ ક કારાંત સ્વાઠિત ધાતુનું તો ધૂનોતિ | વગેરે રૂપ થાય. ધૂવિત: (૪-૪-૩૮) સૂત્રથી વેટૂ થયે, ધોતા, પવિતા ! (મૂળ પુસ્તકમાં ધૌતા રૂપ અશુદ્ધ જણાય છે.) અને # પ્રત્યય આવતાં વિધૂતઃ | વગેરે થાય. (૪૭).
દિર્ઘ 5 કારાંત ત્રણ ધાતુઓ - , તન્ પુરીષો મળત્યાગ કરવો. અહીં પાઠને અંતે ૨ અનુબંધ હોવા છતાંય, જૂ ધાતુ વાઃિ - ૧ લાં ગણનો સમજવો. અને બીજો ધાતુ તુદ્રાદ્રિ ગ.૬ નો જાણવો. કારણ કે આ અર્થનું જ્ઞાપન કરવા માટે જ નો પ્રયોગ કરેલો છે. આથી જ બીજે ઠેકાણે ક્યાંય પણ ૨ નો પ્રયોગ નથી. અને તે ઠેકાણે સર્વત્ર અનેક ધાતુના પ્રાંતે રહેલાં # વગેરે અનુબંધવડે તે સર્વ (સહપઠિત) ધાતુઓ મારિ વગેરે ગણમાં આશ્રિત છે, એમ જાણવું. ઉદા. વતિ | અનુસ્વોરતુ હોવાથી રૂ નો અભાવ થયે, અઘ.માં ચીકીત્ I મૂવી | શત્રે - એ સ્વતંતે ગ.૧. આત્મપદી ધાતુના તો નવતે | વગેરે રૂપો થાય છે. ધુદ્દસ્વાધુનિટતથોઃ (૪-૩-૭૦) થી અદ્યતનીમાં સિન્ – લુફ થયે, ચબુત | જીવી પર આવતાં, પુત્વા ગોતા, જોતુ,
= ૫૫૯