________________
ભાઠ પ્રાતિહાર્યા
આ ઉપરથી જોઇ શકાશે કે ઇન્દ્રધ્વજને પ્રાતિહાય તરીકે અત્ર ગણાવેલ નથી. તેમ છતાં આવા એક ઉલ્લેખ પ્રાચીન ભારતવર્ષ (ભાગ બીજો )ના ૫૯મા પૃષ્ઠમાં છે એટલે જ્યાં સુધી એના લેખક મહાશય કોઇ વિશિષ્ટ પ્રમાણુ રજૂ ન કરે ત્યાં સુધી એ તેમની સ્ખલના છે એમ અત્યારે તા
ર
૧ આના બે અર્થાં પત્રયણસારુદ્ધારની વૃત્તિ (પત્ર ૧૦૯ અ )માં સૂચવાયા છેઃ । । ખીજા બધા ધ્વજોની અપેક્ષાએ અતિમહત્ત્વના હાવાથી ઇન્દ્રધ્વજ અને (આ) ઇન્દ્રપણું સૂચવનાર હેાવાથી ઇન્દ્રધ્વજ. ૨ આ રહ્યો એ ઉલ્લેખ ઃ—
66
દેવરચિત જે આઠ પ્રાતિહાર્યે .ઉત્પન્ન થાય છે તે આમાંનું એક પ્રાતિહાર્યે આ ઇન્દ્રધ્વજ પણ છે. તેમજ જો ઇન્દ્રધ્વજને બદલે ધિવૃક્ષનું ચિહ્ન તેને લેખવા માંગીએ તેા તેને પણ ખરા આઠ પ્રાતિહાર્યમાંનું એક લેખવામાં આવે છે. ’
૩ પ્રાચીન ભારતવષ ( ભાગ ખીન્ને ના ૫૯મા પૃષ્ઠમાં આઠ પ્રાતિહાર્યોનાં નામ ટિપ્પણમાં નીચે મુજબ નિર્દે શાયાં છેઃ—
66
૧ શાક વૃક્ષ, ૨ ફૂલની વૃષ્ટિ, ૩ દિવ્ય ધ્વનિ, ૪ ચામર, ૫ સિંહાસન, ૬ ભામંડળ, છ દુદુંભી અને ૮ છત્ર”.
અહીં દુભીને બદલે દુંદુભિ જોઇએ એ પ્રમાણે સુધારાં સૂચવવાને બદલે શુદ્ધિપત્રકમાં તે આને બદલે ચક્રના ઉલ્લેખ કરાયા છે એટલે શું ચક્ર એ કાઈ પ્રાતિહાય છે? અને જો તેમ હોય તે તેના પુરાવા આપવા એના લેખક મહાશય કૃપા કરશે ? અત્યારે તે હું મે પણ એક. ભ્રમણાત્મક ઉલ્લેખ ગણું છું. પ્રમાણુ અષાશે તે વિચાર કરાશે.
'
