________________
તીર્થકરેનાં લાંછને
s
૧૭૦ તીર્થકર હોય એવી ઘટના વિરલ છે. આવું અજિતનાથના સમયમાં બન્યું હતું પરંતુ એ તમામ તીર્થકરેનાં નામ કે એ બધાનાં લાંછનેનાં નામ જેવા જાણવામાં નથી.
સ્થાન– આપણા દેશમાંની વર્તમાન ચેવીસીને ઉદ્દેશીને સામાન્ય રીતે એમ મનાય છે કે વીસે તીર્થકરને જાંઘ ઉપર એકેક લાંછન હતું. આ સંબંધમાં અભિધાનચિન્તામણિ (કાંડ, ૧ ગ્લે. ૪૭-૪૮)ને અંગેની પણ વિવૃતિ (પૃ. ૧૭)માં નીચે મુજબ ઉલ્લેખ છે –
“ एते च दक्षिणाङ्गविनिवेशिनो लाञ्छन मेदा इति".
આ ઉપરથી એ વાત ફલિત થાય છે કે અષભદેવાદિનાં લાંછને એમનાં શરીરના જમણા ભાગમાં હતાં.
આવસ્મયની નિષુત્તિની ગા. ૧૦૮૦ના નિમ્નલિખિત પૂર્વાર્ધમાં કહ્યું છે કે ઋષભદેવને બને જાંઘ ઉપર બળદનું
એકેક લાંછન હતું – . "ऊरुसु सभलण उसमें सुमिणम्मि तेण उसमाजिणो" - જિનભૂતિઓનાં લાંછને– આજકાલ જે જિનેશ્વરની મૂતિઓ જેવાય છે તે પૈકી કેટલીક પાષાણની તે કેટલીક ધાતુની છે. પ્રતિષ્ઠા કરાયા બાદ જ મૂતિ પૂજવા ગ્ય ગણાય છે.
૧. જુઓ પવયણસારુદ્વાર ( ગા. ૨૭).
