________________
દેવાર્થની રચના ૧૮૫ "देवश्चासी मार्यश्च देवार्यः, देवैरयते-अभिगम्यत इति શા, રાજા-નરવાહીમામર્થી - દાણીતિ ”.
દેશના અર્થ સમજ કઠિન નથી. હિ ધાતુ ઉપરથી નિષ્પન્ન થયેલા આ શબ્દને અર્થ ઉપદેશ, નિરેશ (instruetion, direction ) છે. ગમે તેવી દેશનાને પ્રસ્તુતમાં વિચાર કરવાને નથી કિન્તુ જે દેશના સ્વ-પર-કશ્યાણકારી હોય તેને જ અત્ર નિર્દેશ છે. આવી દેશનાને સર્વત્ર સુકાળ નથી. અહેભાગ્ય છે આપણુ આર્ય-ભૂમિનું કે આત્મ-લક્ષ્મીને અખૂટ ખજાને આ દેશમાં પ્રકટ થયેલ છે. પરમાત્મા મહાવીર, મહર્ષિ બુદ્ધ, કૃષ્ણ, ઈસુખ્રિસ્ત, હજરત મહંમદ પયગંબર અને જરથુષ્ટ્ર જેવા મહાનુભાવોને જન્મ આપી આ પૂર્વ ખંડએશિયા ખંડ અપૂર્વતાને પામે છે. અધ્યાત્મ જેવા અગમ્ય અને અલૌકિક માર્ગે બાલ-જી પણ ચાલી શકે તે માટે વિવિધ મહર્ષિઓએ નવરંગી રોશનીરૂપ પિતાની વાગ્ધારા પ્રગટાવી છે. ભારતીય ષદર્શનેનાં તા-મંતવ્યથી ખાસ નામનિશ કરવા જેટલી વિશેષતાયેગ્યતા ધરાવનારાં તત્ત્વ અન્યત્ર કેટલાં લેવામાં કે જાણવામાં આવ્યાં અને આવે છે? આ સંબંધમાં સ્વર્ગસ્થ બંગસાહિત્યસમ્રા” શ્રીયુત બંકિમચંદ્ર નીચે મુજબ કહ્યું છે –
આધુનિક યુરોપનું દર્શન ફરી ફરીને પાછું પ્રાચીન ભારતીય દર્શનમાં મળી જાય છે. ચાર્વાકના “પ્રત્યક્ષવાદની સાથે જેમ મીલ અને બેઈનને “પ્રત્યક્ષવાદ” મળતો આવે છે તેમ વેદાંતના “માયાવાદ’ સાથે કેટને આ પ્રત્યક્ષ-પ્રતિવા મળે છે. યૂપમાં આધ્યાત્મિક વિષયનાં એવાં તો બહુ જ ઓછાં
