________________
૧૬૪
જ્ઞાતપુત્ર શ્રમણ ભગવાન મહાવીર
"
પ્રાધાન્ય જણાય છે. અત્રે સૂયગડ (સૂત્રકૃત)ના પૃ. ૮૭૭ગત નિખ-લિખિત પદ્ય આપવાં ઉચિત સમજાય છે – "नत्थि जीवा अजीवा वा णेवं सन्नं निवेसर।
अस्थि जीवा अजीवा वा एवं सन्नं निवेसए ॥ १२॥" " नत्थि धम्मे अधम्मे वा जेवं सन्नं निवेसए ।
अस्थि धम्मे अधम्मे वा एवं सन्नं निधेसए ॥१४॥" સમયસૂચકતા –
અહિંસાની સૃષ્ટિમાંથી ઉદ્ભવતી સહિષ્ણુતાના આદર્શ તરીકે પૂર્વે વર્ણવેલા શ્રી મહાવીરના ત્યાગની તરતમતા, તપશ્ચર્યાની તીવ્રતા, સાધુજીવનની સિદ્ધતા, પુરુષાર્થની પ્રબળતા ઈત્યાદિ અનેક વિશિષ્ટતાઓમાં તેમની સમયસૂચકતા ઉમેરે કરે છે. એમની પૂર્વે થઈ ગયેલા ત્રેવીસમા તીર્થંકર પાર્શ્વનાથે પ્રપેલા ચાર યામને બદલે પાંચ મહાવ્રતને શ્રી મહાવીરે નિર્દેશ કર્યો છે, વાકાનો ઘમ'થી દર્શાવેલા અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય અને અપરિગ્રહરૂપ ચાર યામમાંના ‘અપરિગ્રહથી અમદા–પરિગ્રહના અસ્વીકારનું ઘોતન થાય છે છતાં પણ તેને સ્પષ્ટ કરવા માટે બ્રહ્મચર્યને પૃથક ગણ પાંચ મહાવ્રતને વીર પ્રભુએ પ્રકાશ્યા.
કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે રૂઢિના અંધ પૂજારી ન બનતાં સમાચિત પરિવર્તન કરવામાં શ્રી મહાવીરે પાછી પાની કરી નથી. દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવ તરફ લક્ષ્ય રાખી પિતાના સિદ્ધાન્તની તેમણે પ્રરૂપણું કરી છે.
શ્રી મહાવીર પ્રભુની વિચારમૌલિકતા-દીર્ધદર્શિતા-સમયસૂચકતાને સમર્થન કરનારી એકાદ બાબતને નિર્દેશ કરે વધારે પડતે નહિ ગણાય.
