Page Text
________________
મંગળ આશા ૦ ૨૧૩
દેશમાં સુશિક્ષિતોની ઊણપ ન હતી, ભણતર વધ્યે જ જતું હતું, પણ પરરાજ્યને હઠાવવા માટે આવશ્યક હોય એવો એકાગ્ર પુરુષાર્થ દેખાતો નહીં. એવી સ્થિતિમાં ગાંધીજી આવ્યા. એમણે વિચારોનું મહત્ત્વ સ્વીકાર્યું, વિદ્યાઓનું મહત્ત્વ પણ સ્વીકાર્યું પરંતુ, એમને એમ લાગ્યું કે સાધારણ પ્રજા સમક્ષ એક ફળપ્રદ એવો વિચારપૂત સુનિશ્ચિત કાર્યક્રમ હોવો જોઈએ, જેને અનુસરવા સાથે માણસ ફાવે તે રીતે વિચારો કેળવે અને આગળ વધે. પણ કર્તવ્યશૂન્ય વિચારોનું કશું મૂલ્ય નથી એમ સમજી, ગાંધીજીએ બુદ્ધની પેઠે પોતાના સમયને અનુરૂપ એવો કાર્યક્રમ લોકો સમક્ષ મૂક્યો.
તે કાળે અનેક લોકો ગાંધીજી વિશે પણ એમ કહેતા અને માનતા કે ગાંધીજી બૅરિસ્ટર ખરા, કર્મવીર ખરા, પણ તેઓ અમુક અમુકના જેવા વિદ્વાન નહીં, અમુક અમુક જેટલું ભણેલા નહીં, ને વાંચેલ પણ નહીં. આ બધા આરોપો ગાંધીજી જરાય આનાકાની સિવાય નમ્રપણે સ્વીકારતા. પણ તેઓ જે કર્મમાર્ગે લોકોને એકાગ્ર કરવા ઇચ્છતા તે માર્ગ વિશેની પોતાની સમજણ અને સૂઝ દર્શાવતાં જરા પણ સંકોતાચા નહીં. ગાંધીજી સ્પષ્ટ કહી દેતા કે ટાગોર તો મહાન કવિ : એ ક્યાં અને હું ક્યાં ? હું તો ચરખાનો ચલાવનાર. એ રીતે તેઓ પોતાના સમયના વિદ્વાનો અને આગેવાનોને સત્કારતા. પણ પોતાનું સ્થાન એવું ચોક્કસપણે આંકતા કે એ સ્થાન વિશે તેમનાથી ચડિયાતો દાવો કોઈ કરી શકતું નહીં. અને તે સ્થાન એટલે લોકોની શક્તિને રચનાત્મક કામમાં વાળવાની અને પોતાની ત્રુટિઓ તેમ જ ખામીઓને જડમૂળથી સાફ કરી નાંખવાની. ગાંધીજી કહેતા કે આટલું કરશો તો પછી બધું આવી મળશે. એ જ ગાંધીજીની વૃત્તિએ ‘અનાસક્તિયોગ’ લખાવ્યું અને એ જ વૃત્તિએ અનેક રચનાત્મક જીવન્ત સંસ્થાઓ ઊભી કરાવી. ગાંધીજીને બૌદ્ધિક યોગમાં કે જ્ઞાનયોગમાં રસ નહતો તેમ નહીં, પણ એ રસ કર્મયોગમાં ન પરિણમે તો તેમને મન તે બુદ્ધિવિલાસ જેવો હતો. એનું ફળ દેશે અને દુનિયાએ જોયું. તે વખતે લોકો ગમે તેમ કહેતા કે માનતા પણ આજે તો ગાંધીજીની એ સમજણ વિશે લગભગ બધાનો એક જ મત છે કે ગાંધીજી જેટલા શાણા હતા એટલા જ વ્યવહારુ હતા. એક રીતે ગાંધીજીએ આ યુગમાં દેશને ઘડવાનું અને સ્વરાજ્ય પ્રાપ્ત કરવાનું લૌકિક કૃત્ય કર્યું. તેમનો ઉદ્દેશ બુદ્ધના સમયની પેઠે એક ભિક્ષુસંઘ સ્થાપી તેને નિર્વાણગામી બનાવવાનો ન હતો, પણ તેમનો ઉદ્દેશ એ હતો કે સમાજ વ્યાવહારિક જીવન જીવે તો તે અનાસક્તપણે જીવે અને માત્ર વાદવિવાદ કે ચર્ચાઓના વહેણમાં
| SR No. | 005710 |
| Book Title | Darshanik Chintan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sukhlal Sanghavi |
| Publisher | Gurjar Granthratna Karyalay |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 272 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |