Page Text
________________
૨૦૨ • દાર્શનિક ચિંતન ન હોય.
જૈન આગમમાં એક પદ્ય આવે છે કે “નાં વો, ન વિષે નચમાણે, નર્ચ - વે, ગયે મુંબતો માસંતો એનો અર્થ એ છે કે માણસ ચાલે વિવેકથી, ઊભો રહે વિવેકથી, બેસે વિવેકથી અને શયન કરે વિવેકથી. આ તો થોડીક ક્રિયાઓ ગણાવી, પણ જીવનની તમામ પ્રવૃત્તિ માણસ વિવેકથી કરે. અને વિવેક એટલે પ્રજ્ઞા. એ પ્રજ્ઞા જ્યારે માણસના શરીર સાથે એટલે કે હાથ-પગ સાથે જોડાય તો માણસ પોતે સામાન્ય માણસ નથી રહેતો પણ એ જ માણસ દુનિયામાં દેવ ગણાય છે.
ગાંધીજીને આપણે દેવતુલ્ય માનીએ છીએ એટલું જ નહીં પણ હું જયાં સુધી સમજું છું ત્યાં સુધી, અત્યારના બધા મહાન પુરુષો, લેખકો, રાજપુરુષો, કવિઓ ગમે તેટલા હોય, પણ ગાંધીજીએ માનવજીવનને જે બદલ્યું છે, એનું કોઈ પણ મૂલ્યાંકન કરશે તો, એને ખબર પડશે કે, માનવતાના જે પાયાની આપણે મુલવણી કરી ગયા અને ગાંધીજીએ જેનો વિનિયોગ કર્યો, એની ફળશ્રુતિ શી છે, એ તો ગાંધીજીના જીવનને બારીકાઈથી જોનાર જ કહી શકશે.
હવે આપણે અહીં જ પૂરું કરીશું. ગાંધીજીએ પોતાના જીવનમાં માનવતાના પાયાનો કેવો વિનિયોગ કર્યો, એ આપણે સમજી ગયા. એમાંથી બે જ વસ્તુ ધ્યાનમાં રાખવાની પ્રજ્ઞા અને હાથ, અર્થાત્ બુદ્ધિ અને હાથ. અને એની પાછળ હંમેશાં પેલો સંકલ્પ “તને મન: શિવસંત્વમસ્તુ” એ શુભ સંકલ્પની હમેશાં પ્રાર્થના કરવી આકાંક્ષા રાખવી અને એ દિશામાં આગળ વધવું.
૨. એનું મૂલ્યાંકન વ્યાખ્યાનનો બીજો ભાગ છે, માનવતાનું મૂલ્યાંકન. માનવતામાં મુખ્ય વસ્તુ છે ચિત્ત. એમાં શક્તિઓ અને વૃત્તિઓનું દેવાસુર યુદ્ધ ચાલ્યા જ કરે છે. તેથી જ પાતંજલ યોગશાસ્ત્રમાં એમ કહ્યું છે કે “ચિત્તરૂપી નહિ બંને બાજુ વહે છે : કલ્યાણ તરફ પણ વહે છે અને પાપ તરફ પણ વહે છે.” રાત ને દિવસ પ્રત્યેક વ્યક્તિના મનની અંદર, સમાજમાં, રાજ્યમાં અને માનવતાની વચ્ચે આવું ઘમસાણ યુદ્ધ ચાલ્યા જ કરે છે.
૧. દશવૈકાલિકસૂત્ર ૫-૮ ૨. વિત્તની બાબતો વાહિની ગતિ ન્યાય વતિ પર ઘા ૧-૧૨; ભાષ્ય
| SR No. | 005710 |
| Book Title | Darshanik Chintan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sukhlal Sanghavi |
| Publisher | Gurjar Granthratna Karyalay |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 272 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |