Page Text
________________
માનવતાના પાયા, એનું મૂલ્યાંકન અને જીવનમાં એનો વિનિયોગ • ૨૦૧ એનો ઉપયોગ તમારાં બાળકો અને તમારા પોતાના કુટુંબના પોષણમાં કરવા ઉપરાંત બીજા માટે પણ કરો ને ! આ રીતે વિચારતાં ગાંધીજીને જે મંત્ર સૂઝયો તે ઈશાવાસ્યનો મંત્ર હતો; અને તે એમના જીવનમાં સાકાર થયો હતો. એમનું જીવન કેવું પલટાઈ ગયું હતું ! તેઓ પાઈ પાઈનો હિસાબ રાખતા; પણ એ હિસાબ રાખવાની પાછળ એમની દષ્ટિ, પહેલાં કાલિદાસની ભાષામાં સૂચવ્યું તેમ ગૃનું એટલે આસક્તિ ભરેલી ન હતી. તેઓ પૈસા ગ્રહણ કરતા અરે, પોતાના હસ્તાક્ષર આપે તો તેની પણ ફી લેતા અને કોઈ ભેટ આપી જાય તો તે પણ લેતા છતાં એની સાથે એમને અંગત લેવા-દેવા કાંઈ જ નહીં. એ બધાનો ઉપયોગ લોકોના ભલા માટે જ થતો.
ધર્મ એટલે બીજાની સાથેનો સંધ્યવહાર, બીજા પ્રત્યેની ઉચ્ચ પ્રકારની ભાવના. જેમાંથી ન્યાય પણ આવે, નીતિ પણ આવે અને માણસનું મન મોટું બને, એનું નામ ધર્મમાં પણ લોકો તો એમ માનતા કે ધર્મના દિવસો તો ઘડપણ આવે ત્યારે આવે, બીમાર પડીએ ત્યારે આપણે હરિને ભજવા જોઈએ. પણ ગાંધીજીએ તો કહ્યું કે એમ હોય નહિ. જે વખતે માણસના શરીરમાં પૂરેપૂરી શક્તિ હોય, સ્કૂર્તિ હોય, ત્યારે ધર્મપાલનનું ખરેખરું મહત્ત્વ છે. અને કાલિદાસની વાણીમાં એમણે પોતાના જીવનથી બતાવ્યું કે કોઈ પણ જાતની બીમારીમાં સપડાયા પહેલાં જ ધર્મનું પાલન કર્યું. મતલબ કે માણસ બીમાર ' ન હોય, વૃદ્ધ ન હોય, પરતંત્ર ન હોય, ત્યારે ધર્મનું સેવન કરવું જોઈએ.
ગાંધીજીએ કેટકેટલી વાતો બતાવી? માણસો એમ જ સમજતા કે શરીર એ તો આજે છે ને કાલે નથી. એટલે આ ખાધું તોય શું અને તે ખાધું તોય શું ? સૂકું ખાધું તોય શું, અને લીલું ખાધું તોય શું? જુવાનીમાં ભૂખ લાગી હોય ત્યારે માણસો બીજાની ચડસાચડસીમાં વધારે પણ ખાય, અને કયારેક ભૂખ્યા રહે ત્યારે એટલા ભૂખ્યા રહે કે દિવસોના દિવસો ઉપવાસ કરે. ગાંધીજીએ કહ્યું, શરીર એ મુખ્ય સાધન છે, માટે શરીરને શક્તિશાળી અને નિયમિત રાખવા માટે ખોરાકની આવશ્યકતા છે. એમણે ખોરાકનાં તત્ત્વો પણ શોધ્યાં કે જ્યાં તત્ત્વો એવાં છે કે જે શરીરને પોષી શકે? કયાં એવાં તત્ત્વો છે કે જે શરીરને ઉન્માદ કરાવે અને ક્યાં ક્યાં તત્ત્વો એવાં છે કે જે કામ આપે. આ રીતે એમણે ભોજનનું પણ એક શાસ્ત્ર રચ્યું બેસવાનું ઊઠવાનું, સૂવાનું, બોલવાનું, એમ જીવનની એવી કોઈ ક્રિયા નથી કે જે વિશે એમણે શાસ્ત્ર રચ્યું
૧. મેરે ધર્મમનાતુ . રઘુવંશ ૧-૨૧
| SR No. | 005710 |
| Book Title | Darshanik Chintan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sukhlal Sanghavi |
| Publisher | Gurjar Granthratna Karyalay |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 272 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |