Page Text
________________
૧૯૪ • દાર્શનિક ચિંતન એને દિવ્યાભિમુખતા અથવા પરમાત્માભિમુખતા કહે છે. વેદાંતની ભાષામાં કહેવું હોય તો એમ કહી શકીએ કે એ બ્રહ્મજિજ્ઞાસા છે અથવા અધ્યાત્મજિજ્ઞાસા છે. જ્યારે મન અંતર્મુખ થાય, ત્યારે એને પહેલું શું લાગે છે? એને પહેલું એમ લાગે છે કે સત્યનો માર્ગ અને અલૌકિક વિશ્વ-ભૌતિક વિશ્વ જેવું નહીં, પણ ભૌતિકથી પર એવું અભૌતિક વિશ્વ—એ તો અપાર છે, અને એ દેખાતું નથી, એ વખતે એને મૂંઝવણ અને ગૂંગળામણ થાય છે, ત્યારે “એનું કારણ શું?'- એની એ અંતર્મુખ થઈને તપાસ કરે છે, જ્યારે એ અંતર્મુખ થાય ત્યારે એને દેખાય છે કે વચ્ચે કાંઈક પડદો છે. એને પોતાનું એ આવરણ ખટકે છે. અને તેથી એ કોઈ અલૌકિક શક્તિ તરફ કહો, પરમાત્મા તરફ કહો, બ્રહ્મ તરફ કહો કે ઈશ્વર તરફ કહો, અભિમુખ થાય છે. એના તરફ અત્યંત નમ્ર થઈને એ વિનંતી કરે છે. એ અલૌકિક તત્ત્વ છે પ્રકાશ કે પરમાત્મા. પણ એને એ વ્યાવહારિક ભાષામાં નિ, પૂષન એવાં નામ આપીને સંબોધે છે અને પહેલી માગણી એ એમ કરે છે કે “હે અગ્નિ! એ પ્રકાશ ! હે પરમાત્મા ! તું મને યોગ્ય રસ્તે લઈ જા !”
ભૌતિક વિશ્વમાં માણસ આડાંઅવળાં તાણોમાં અને વહેણોમાં ફંટાય છે. એમાંથી નીકળવા માટે એ પ્રકાશ પાસે પ્રકાશની માગણી કરે છે. આ એક શ્રદ્ધા છે, ઊંડી શ્રદ્ધા છે; અને એને આપણે પરમાત્માભિમુખતા કહી શકીએ છીએ. એની સાથે એ એમ પણ કહે છે કે “મને સુપથે– યોગ્ય રસ્તે દોર !” એટલું જ નહિ પણ એથી આગળ વધીને એ માગણી કરે છે કે “મને આડે રસ્તે લઈ જનાર જે પાપ, જે ક્લેશવૃત્તિ અથવા જે મોહ છે, તેનો તું નાશ કર !” અને વળી કહે છે કે “હે પરમાત્મનું ! આજ સુધી હું લોભમાં, લાલચમાં અને મોહમાં ખેંચાઉં , તેને કારણે સત્યનું મુખ ઢંકાયેલું છે, તો એ આવરણને તું દૂર કર, જેથી જે સત્યધર્મ છે, એનું દર્શન થાય” આનો અર્થ એ થયો કે જે વખતે માણસના મનમાં પરમાત્મા પ્રત્યેની અભીપ્સા, ઊંડી શ્રદ્ધા અથવા ભક્તિ વધે છે, ત્યારે એને એમ થાય છે કે ખર સત્ય મારી સામે નથી; હું તો કાંઈક ઉપર ઉપરના, આછા-ઝાંખા એવા સત્યાભાસને સત્ય માનીને ચાલું છું. અને તેથી એ આમ કહે છે.
૧. મને નય સુપથી ! ઈશાવાસ્ય ઉપનિષદ્ ૧૮ ૨. યુયોધ્યસ્મનુહુરમેન: I એજન. ૧૮ 3. हिरण्मयेन पात्रेण सत्यस्यापिहितं मुखम् ।
તત્ વં પૂત્રપાળુ સત્યધર્મીય દવે | એજન. ૧૫
| SR No. | 005710 |
| Book Title | Darshanik Chintan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sukhlal Sanghavi |
| Publisher | Gurjar Granthratna Karyalay |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 272 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |