________________
૧૮૪ • દાર્શનિક ચિંતન
વિદ્યા અને વિચારક્ષેત્રમાં બહુ મોટો ફાળો આપ્યો છે. જેઓ માત્ર ઐહિક દષ્ટિ ધરાવતા હોય તેમની નિષ્ઠા વર્તમાન જીવનની સિદ્ધિ પ્રત્યે સવિશેષ રહે એ સ્વાભાવિક છે. આવી નિષ્ઠાને લીધે ઈહલોકવાદી વલણવાળા વિદ્વાનોએ વિદ્યાનાં અનેક ક્ષેત્રોમાં અસાધારણ ફાળો આપ્યો છે. અર્થશાસ્ત્ર, રાજ્યશાસ્ત્ર, કે કામશાસ્ત્ર, ભાષાશાસ્ત્ર હો કે કોષ આદિ વૈદ્યક હો કે
જ્યોતિષ, આવી પ્રત્યક્ષ જીવનસ્પર્શી વિદ્યાઓનું ઊંડાણ ઈહલોકની નિષ્ઠાનું ફળ છે. અને ભારતીય વામયમાં એવી અનેક વિદ્યાઓનાં ઊંડાં મૂળ * નંખાયાં છે, જેના વિના વર્તમાન જીવનનો સ્વસ્થ વ્યવહાર ચાલી જ ન શકે, એટલે આ સિદ્ધિને ચાર્વાકદષ્ટિએ આપેલો ફાળો કહીએ તો તે અજુગતું લેખાવું ન જોઈએ.
– અખંડ આનંદ, મે - ૧૯૫૭
