________________
૧૨૬ • દાર્શનિક ચિંતન પાણી પણ આપવું ન જોઈએ. (કૂર્મપુરાણ અ. ૨૧, શ્લો. ૩૨-૩૩, પૃ. ૬૦૨ તથા પૃ. ૬૪૧, ૫ ૧૫)
(નાટકવિષયક) પરિશિષ્ટ ૨
પ્રબોધચંદ્રોદય શાંતિ- હે માતા! હે માતા ! તું ક્યાં છે? મને તું દર્શન દે. કરુણા-(ત્રાસપૂર્વક) હે સખિ ! રાક્ષસ ! રાક્ષસ ! શાંતિ-કોણ આ રાક્ષસ !
કરણા સખિ ! જો. જો ! જે આ ઝરતા મેલથી ચીકણી. બીભત્સ, દુઃખથી જોવાય તેવી શરીર છવિવાળો, વાળોનો લોચ અને વસ્ત્રોનો ત્યાગ કરેલ હોવાથી દુઃખથી જોવાય તેવો અને મોરની કલગી તથા પિચ્છિ હાથમાં રાખનાર આ તરફ જ આવે છે.
શાંતિ–આ રાક્ષસ નથી, કિન્તુ એ નિર્વીર્ય છે. કરુણા ત્યારે એ કોણ હશે ! શાંતિ–સખિ! પિશાચ હોય એવી શંકા થાય છે.
કરુણા–સખિ ! ચળકતાં કિરણોની માળાથી લોકને પ્રકાશિત કરનાર સૂર્ય જ જ્યારે તપ્યો હોય ત્યારે પિશાચોનો કેવી રીતે અવકાશ સંભવે?
શાંતિ–ત્યારે તરત જ નરકના ખાડામાંથી ઉપર આવેલો કોઈ નારકી હશે. (જોઈ અને વિચારપૂર્વક) અરે સમજાયું ! મહામોહે પ્રવર્તાવેલો આ દિગમ્બર સિદ્ધાંત છે. તેથી આનું દર્શન સર્વથા દૂરથી જ પરિહરવું યોગ્ય છે. (એમ ધારી પરાભુખ થાય છે.)
કરુણા– સખિ ! મુહૂર્ત માટે થોભ. જયાં સુધી હું અહીં શ્રદ્ધાને શોધું. (બને તેમ જ ઊભાં રહ્યાં) (ત્યાર બાદ પ્રથમ વર્ણવ્યો તેવો દિગંબર સિદ્ધાંત પ્રવેશ કરે છે.) - દિગંબર–ઓમ્ ! અરિહન્તોને નમસ્કાર ! નવદ્વારવાળી પુરીની અંદર આત્મા દીવાની જેમ રહ્યો છે. આ જિનવર કથિત પરમાર્થ છે. અને એ મોક્ષસુખનો દાતા છે. અરે હે શ્રાવકો ! સાંભળો, સંપૂર્ણ પાણીથી પણ મલમય પુદ્ગલપિંડમાં શુદ્ધિ કેવી ? નિર્મલ સ્વભાવવાળો આત્મા ઋષિઓની સેવાથી જાણી શકાય? શું એમ કહો છો કે ઋષિઓની પરિચર્યા કેવી? લ્યો તે સાંભળો :
ઋષિઓને દૂરથી ચરણોમાં પ્રણામ કરવા, સત્કારપૂર્વક મિષ્ટભોજન
