Page Text
________________
દાર્શનિક ક્ષેત્રમાં સંશોધન ૦ ૮૯ છે કે આનો કોઈ ઇલાજ ન થયો તો મનુષ્યજાતિના ઉપકારપ્રવૃત્ત થયેલ આ દર્શન મનુષ્યતાનું જ ઘાટક સિદ્ધ થશે.
હું સમજું છું કે ઉક્ત દોષને દૂર કરવા માટે અનેક ઉપાયોમાંનો એક ઉપાય એ પણ છે કે જ્યાં દાર્શનિક પ્રમેયોનું અધ્યયન તાત્ત્વિક દષ્ટિથી કરવું જોઈએ ત્યાં સાથે સાથે એ અધ્યયન ઐતિહાસિક તથા તુલનાત્મક દૃષ્ટિથી પણ કરવું જોઈએ. જ્યારે આપણે કોઈ પણ એક દર્શનના પ્રમેયોનું અધ્યયન, ઐતિહાસિક દૃષ્ટિથી તથા તુલનાત્મક દૃષ્ટિથી કરીએ છીએ ત્યારે આપણે અનેક બીજાં દર્શન વિશે પણ જ્ઞાન મેળવવું પડે છે. આ જ્ઞાન અધૂરું કે વિપસી નથી. પૂરું અને યથાસંભવ યથાર્થ જ્ઞાન થતાં જ આપણું માનસ વ્યાપક જ્ઞાનના આલોકથી ભરાઈ જાય છે. જ્ઞાનની વિશાળતા અને સ્પષ્ટતા આપણી દૃષ્ટિમાંથી સંકુચિતતા તથા તજજન્ય ભય આદિ દોષોને એવી જ રીતે દૂર કરે છે જે રીતે પ્રકાશ અંધારાને. આપણે અસર્વજ્ઞ અને અપૂર્ણ છીએ, તો પણ અધિક સત્યની નિકટ પહોંચવા માંગીએ છીએ. આપણે યોગી નથી તો પણ અધિકાધિક સત્ય તથા તત્ત્વદર્શનના અધિકારી બનવા માગીએ છીએ, તો આપણે માટે સાધારણ માર્ગ એ જ છે કે આપણે કોઈ પણ દર્શનને યથાસમ્મીવ સર્વાગીણ ઐતિહાસિક તથા તુલનાત્મક દૃષ્ટિથી વાંચીએ.
ભારતવર્ષને દર્શનોનું જન્મસ્થાન અને ક્રીડાભૂમિ માનવામાં આવે છે, અહીંનો અભણ પણ બ્રહ્મજ્ઞાન, મોક્ષ તથા અનેકાંત જેવા શબ્દોનો ડગલે ને પગલે ઉપયોગ કરે છે, છતાં પણ ભારતનો દાર્શનિક પૌરુષ- શૂન્ય કેમ થઈ ગયો છે ? આ અંગે વિચાર કરવો જરૂરી છે. આપણે જોઈએ છીએ કે દાર્શનિકના પ્રદેશમાં કોઈ એવા દોષ દાખલ થઈ ગયાં છે કે જેની તરફ ચિંતકોનું ધ્યાન અવશ્ય જવું જોઈએ. પહેલી વાત તો દર્શનોનાં પઠન સંબંધી . ઉદ્દેશ્યની છે. જેને કોઈ બીજું ક્ષેત્ર ન મળે અને બુદ્ધિપ્રધાન આજીવિકા કરવી હોય તો બહુધા તે દર્શનો તરફ ઝૂકે છે. માનો કે દાર્શનિક અભ્યાસનો ઉદ્દેશ્ય કાં તો પ્રધાન તથા આજીવિકા થઈ ગયો છે કાં વાદવિજય કે બુદ્ધિવિલાસ થઈ ગયો છે. અને આનું ફળ પણ સર્વત્ર આપણને એક જ જોવા મળે છે કે કાં તો દાર્શનિક ગુલામ બની જાય છે ત્યા સુખશીલ. આમ જ્યાં દર્શન શાશ્વત અમરતાની ગાથા અનિવાર્ય તથા પ્રતિક્ષણ મૃત્યુની ગાથા શીખવીને અભયનો સંકેત કરે છે ત્યાં એના અભ્યાસી આપણે નર્યા ભીર બની ગયા છીએ. જ્યાં દર્શન આપણને સત્યાસત્યનો વિવેક શીખવે છે, ત્યાં આપણે ઊલટા અસત્યને સમજવામાં પણ અસમર્થ થઈએ છીએ તથા એને જો સમજી શકીએ છીએ તો
| SR No. | 005710 |
| Book Title | Darshanik Chintan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sukhlal Sanghavi |
| Publisher | Gurjar Granthratna Karyalay |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 272 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |