________________
શબ્દ-સમજ
૧૬૭
મોહનીય કર્મ = જેને કારણે જીવને રાગ-દ્વેષની પરિણતી થાય અને સંસાર વધે. વેદનીય કર્મ = જે કર્મ ઉદયમાં આવતાં જીવને સુખ દુઃખનું સંવેદન થાય. આયુષ્ય કર્મ = મનુષ્ય, તિર્યંચ (પશુ-પક્ષી), દેવ અને નારકી એમ ચાર ગતિમાંથી જીવ કઈ ગતિમાં જશે તે નક્કી કરી આપનાર કર્મ. નામકર્મ = અંગ-ઉપાંગ, દેહાકૃતિ, રૂપ-રંગ વ્યકિતત્વ, જશ-અપજશ, સ્વર ઇત્યાદિ આપનાર કર્મ. ગોત્રકર્મ = ઉચ્ચ કે નીચ કુટુંબમાં, જ્ઞાતિમાં, જાતિમાં જન્મ આપનાર કર્મ. અંતરાયકર્મ = ભોગ-ઉપભોગ, લાભ, દાન, ઉત્સાહ, બળ ઇત્યાદિની આડે આવનાર કર્મ.. દર્શનમોહનીયકર્મ = સાચા-ખોટાનો ખ્યાલ ન આવવા દે તેવું કર્મ ચારિત્રમોહનીયકર્મ = જે ખરું લાગે તેનું આચરણ ન થવા દે તેવું કર્મ. સંયમ ન લેવા દે. ઘાતી કર્મ = આત્માના ગુણોનો ઐશ્વર્યનો ધાત કરનાર કર્મ. જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય, મોહનીય અને વેદનીય. અઘાતી કર્મ = આ જન્મના શરીર સાથે સંલગ્ન કર્મ. વેદનીય, નામ, ગોત્ર અને આયુષ્ય કર્મ.. સંક્રમણ = બંધાયેલ કર્મમાં અન્ય કર્મનું ભળવું જેનાથી તેની તાકાતમાં વધઘટ થાય. આ ફેરફાર સજાતીય પ્રકૃતિમાં જ થઈ શકે. પરિણામે તેની અસરમાં
ફેરફાર થઈ જાય. • ઉદ્દીરણા = ઉદયમાં આવવાની વાર હોય તેવા કર્મને વહેલા ઉદયમાં લાવવું. નિકાચીત = જે કર્મમાં ફેરફાર ન થઈ શકે એવું ગાઢ કર્મ ઉદયાવલિકા = ઉદયમાં આવવા આગળ આવીને ગોઠવાયેલું કર્મ જેનો ઉદય રોકી શકાય નહિ. રસધાત = બંધાયેલ કર્મની અસરને ઓછી કરવી. સ્થિતિઘાત = બંધાયેલ કર્મની ઉદયમાં આવવાની મુદતને ઓછી કરવી. અનર્થ દંડ = વગર લેવા-દેવાએ બાંધેલ કર્મ જેનાથી આત્મા ફોગટનો દંડાય.
