Page Text
________________
४४२ . . . . . .
गीतार्थस्योपदेशेऽधिकारः, संवेगं
૯૪૨
અધ્યાત્મમત પરીક્ષા.
: : : : : • • • • • •શાથી : ૧૮૧ ટીકા - નું વનીતાર્થોપશેfધર:, સંવેજ વિનામિનિવેશનોસ્કૂટપ્રપવિત્ર તી महादोषसम्भवात् । उक्तं च - 'जह सरणमुवगयाणं जीवाण निकिंतए सिरो जो उ। एवं आयरिओ वि हु उस्सुत्तं पन्नवंतो य॥ त्ति। [૩૫. માન- ૧૨૮]
ટીકાર્ય - Ta_' - કેવલ ગીતાર્થને સંવેગરહિત માત્ર ગીતાર્થને, ખરેખર ઉપદેશનો અધિકાર નથી; કેમ કે સંવેગ વિના અભિનિવેશ વડે ઉસૂત્રપ્રરૂપણાદિથી તેને=સંવેગરહિત એવા ગીતાર્થને, મહાદોષનો સંભવ છે. ‘'- અને કહ્યું છે. નદ' - શરણે ઉપગત=આવેલા, જીવોના મસ્તકને જે કાપે છે અને દુર્ગતિમાં પોતાને નાંખે છે), એ પ્રમાણે ઉસૂત્રપ્રરૂપણા કરતા અને આચરતા આચાર્ય પણ જાણવા.
દર ‘તુ' શબ્દથી “આચરતા' એ અર્થ ગ્રહણ કરેલ છે. દર ‘દુ વાક્યાલંકારમાં છે.
ટીકા - વિશ્વ સ્વયમસંવિની તી પરોવેશન # વાર્થસિદ્ધિ ?, પરોપવેશથાપિ સંપૂર્વવર્ચवेष्टफलहेतुत्वात्, अन्यादृशस्याऽभव्येष्वपि सम्भवात् । एवं “तद्धेतोरेवास्तु किं तेन ?" इतिन्यायादिष्टफलहेतौ संवेग एव तस्य प्रवृत्तिरुचिता । अपि च संवेगं विना लोकरञ्जनाद्यर्थमेवोपदेशादौ प्रवृत्तिरित्यवश्यमस्य मायानिकृतिप्रसङ्गो दुर्लभबोधित्वं चेत्यात्मबोधन एवाऽऽत्मार्थिना यतितव्यम् । एवं संविग्नस्याप्यगीतार्थस्योपदेशादौ नाधिकारः, अगीतार्थस्य बहुजनमध्ये प्रज्ञापनेऽहुंदाद्याशातनाप्रसङ्गात्।
ટીકાર્ય - વિ' અને વળી (જે) સ્વયં અસંવિજ્ઞ છે તેને પરોપદેશથી પણ શું અર્થસિદ્ધિ થાય? અર્થાત્ કોઈ અર્થસિદ્ધિ ન થાય. કેમ કે પરોપદેશનું પણ સંવેગપૂર્વક જ ઈષ્ટફળનું હેતુપણું છે. (અને) અન્યાદેશનોસંવેગ વગરના ઉપદેશનો, અભવ્યાદિમાં પણ સંભવ છે. પર્વ' એ પ્રમાણે=પરોપદેશનું સંવેગપૂર્વક જ ઈષ્ટફલનું હેતુપણું છે એ પ્રમાણે, તેના હેતુથી જ હો; તેનાથી શું?= સંવેગથી જ ઈષ્ટફળની પ્રાપ્તિ થઈ જતી હોય તો પરોપદેશથી શું? એ પ્રમાણે ન્યાય હોવાથી ઈષ્ટફળના હેતુભૂત સંવેગમાં જ તેની=અવિની, પ્રવૃત્તિ ઉચિત છે. ‘મપિ ત્ર' - અને વળી સંવેગ વગર ઉપદેશાદિમાં પ્રવૃત્તિ લોકરંજનાદિ અર્થે છે, એથી કરીને અવશ્ય આને અસંવિગ્નને, માયાનિકૃતિપ્રસંગ અને દુર્લભબોધિપણું છે. એથી કરીને આત્માને બોધ કરવામાં જ આત્માર્થી વડે યત્ન કરવો જોઈએ.
ભાવાર્થ - જેઓ ધર્મભાવનાથી સંયમાદિમાં યત્ન કરતા હોય તે બધા સંવિજ્ઞ જ છે તેવું નથી, પરંતુ સંસારના સ્વરૂપના સમ્યફ પર્યાલોચનથી જેઓનું ચિત્ત સંસારથી અત્યંત ભયભીત છે, અને સંસારની પ્રાપ્તિના ઉપાયભૂત
१.
यथा शरणमुपगतानां जीवानां निकृन्तति शिरांसि यस्तु । एवमाचार्योऽपि उत्सूत्रं प्रज्ञापयंश्च ।।
| SR No. | 005703 |
| Book Title | Adhyatmamatpariksha Shabdasha Vivechan Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravinchandra K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 400 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |