________________
થશે. તેથી તાદશસંયોગજન્ય વિભાગોત્પાદક ક્રિયાથી અવયવ્યારંભકસંયોગનો નાશ થવાથી અવયવીના નાશનો પ્રસંગ આવશે- એ ભણાવનાર પાસેથી સમજી લેવું જોઈએ. આથી સમજી શકાય છે કે અવયવીથી અવષ્ટબ્ધ અવયવોમાં રૂપાદિના પરાવર્તનનો સંભવ નથી. પરન્તુ વનિના
અભિઘાતથી પરમાણુમાં થયેલ ક્રિયાના કારણે પરમાણુનો વિભાગ થાય છે. જેથી દ્વયણુકારંભકસંયોગના નાશથી દ્વયણુકનો નાશ થાય છે. એ ક્રમે વનિસંયોગથી પ્રયોજ્ય સર્વ અવયવીનો વિનાશ થયે છતે આરંભકસંયોગથી રહિત એવા પરમાણુઓમાં પાક અર્વાદ્ રૂપાદિની પરાવૃત્તિ થાય છે. અને ફરીથી અર્થાત્ ત્યારબાદ પરાવૃત્તરૂપાદિમતુ એ પરમાણુના સંયોગથી દ્વયણુકાદિની ઉત્પત્તિના ક્રમે ફરીથી મહાવયવી ઘટાદિની ઉત્પત્તિ થાય છે. યદ્યપિ આ રીતે આપરમાણ્વન્ત અવયવીનો નાશ માનીએ તો ઘટાદિના સંસ્થાનનો ભેદ જણાવો જોઈએ. પરંતુ તેજના અતિશયવેગથી પૂર્વસંસ્થાનનો નાશ અને શીધ્રપણે સંસ્થાનાન્તરની ઉત્પત્તિ થતી હોવાથી સંસ્થાનભેદાદિ દષ્ટિગોચર થતા નથી.
અહીં રૂપાદિના પાકજત્વની વિચારણામાં કૂણુકાદિ; સ્વવિનાશની ક્ષણથી આરંભીને ફરીથી કેટલી ક્ષણે રૂપાદિમદ્ ઉત્પન્ન થાય છે – એને શિષ્યબુદ્ધિની વિશદતા માટે જણાવતા ક્ષણપ્રક્રિયા જણાવાય છે.
| મુવતી !. तत्र विभागजविभागानङ्गीकारे नव-क्षणा । तदङ्गीकारे तु विभागः किञ्चित्सापेक्षो विभागं जनयेत्; निरपेक्षस्य तत्त्वे कर्मत्वं स्यात्, 'संयोगविभागयोरनपेक्षं कारणं कर्म, इति हि वैशेषिकसूत्रम् । स्वोत्तरोत्पन्नभावानपेक्षत्वं तस्याऽर्थः । अन्यथा कर्मणोऽप्युत्तरसंयोगोत्पत्तौ पूर्वसंयोगनाशापेक्षणादव्याप्तिः स्यादिति । तत्र यदि द्रव्यारम्भकसंयोगविनाशविशिष्टं कालमपेक्ष्य विभागजविभाग: स्यात्
૨૯
