________________
રક્ષણોત્પત્તિક હોય છે.
કેટલાક લોકો શબ્દની ઉત્પત્તિ કદંબગોલકન્યાયે માને છે. જેમ કદંબનું પુષ્પ આઠદિશાવચ્છેદેન સ્વસજાતીય પુષ્પો ઉત્પન્ન કરે છે. તે પુષ્પો પોતાની સમીપની આઠે દિશાઓમાં બીજા સજાતીય પુષ્પોને ઉત્પન્ન કરે છે, તેવી રીતે આદ્યશબ્દ દશે દિશાઓમાં દશશબ્દોને ઉત્પન્ન કરે છે. તે શબ્દોથી બીજા શબ્દો ઉત્પન્ન થાય છે. આ મતમાં દશશબ્દોને અને તેના પ્રાગભાવને કાર્યકારણભાવ માનવો પડે છે – તે કલ્પનાગૌરવ होवाथी; ॥२मा 'कस्यचिन्मते' मा निशथी मथि બતાવી છે... ઈત્યાદિ અધ્યાપક પાસેથી બરાબર સમજી લેવું. ઉભયમતમાં જે ભેદ છે – તેને સમજવામાં ભૂલ ન થાય, से भाटे प्रयत्नशील थq ने . ॥१६४-१६५-१६६॥
कारिकावली । उत्पन्नः को विनष्टः क इति बुद्धरनित्यता । सोऽयं क इति बुद्धिस्तु साजात्यमवलम्बते ॥१६७॥ तदेवौषधमित्यादौ सजातीयेऽपि दर्शनात् । : तस्मादनित्या एवेति वर्णाः सर्वे मतं हि नः ॥१६८॥ ॥ इति श्रीविश्वनाथपञ्चाननकृता कारिकावली ॥
मुक्तावली । ... ननु शब्दस्य नित्यत्वादुत्पत्तिः कथमत आह-उत्पन्न इति ।
शब्दानामुत्पत्तिविनाशशालित्वादनित्यत्वमित्यर्थः । ननु स एवायं ककार इत्यादिप्रत्यभिज्ञानाच्छब्दानां नित्यत्वम् । इत्थञ्चोत्पादविनाशबुद्धि भ्रमरूपैवेत्यत आह - सोऽयं क इति । तत्र प्रत्यभिज्ञानस्य • तत्सजातीयत्वं विषयो न तु तद्व्यक्त्यभेदो विषयः; उक्तप्रतीतिविरोधात् । इत्थञ्च द्वयोरपि बुद्ध्यो न भ्रमत्वमिति ॥१६७॥ .
ननु सजातीयत्वं सोऽयमिति प्रत्यभिज्ञायां भासत इति कुत्र
૧પ૩
