________________
યાગમાં બલવદનિષ્ઠાનનુબંધિત્વ બાધિત નથી. પરંતુ અભિચાર કર્મ કરનારને પ્રાયશ્ચિત્તનું વિધાન હોવાથી અભિચારકર્મસ્વરૂપ શ્યનયાગ પ્રાયશ્ચિત્તયોગ્ય છે. તેથી તેમાં બલવદનિષ્ઠાનનુબંધિત્વ મનાતું નથી. યદ્યપિ સાક્ષાત્મરણાનુકૂલવ્યાપારને જ હિંસા કહેવાય છે. શ્યનયાગમાં તાદશહિંસાત્વ ન હોવાથી તેમાં બલવદનિખાનનુબંધિત્વ છે. પરન્તુ મરણાનુકૂલવ્યાપારમાત્રને હિંસા કહેવાય છે. તેથી તેમાં બલવદનિષ્ઠાનુબંધિત્વ છે જ. “મરણાનુકૂલવ્યાપારમાત્રને હિંસા માનીએ તો ખજ્ઞકાર અને કૂપકર્તાને હિંસક માનવાનો પ્રસંગ આવશે. કારણ કે પરમ્પરાએ તેમાં પણ મરણાનુકૂલવ્યાપાર છે. તેમ જ જેનું ગલ અર્થા રાળ ઉપર લાગેલાં અન્નનાં (રાળ સહિત અન્નનાં) ભક્ષણથી મરણ થાય છે, તેને આત્મવિશ્વનાં પાપનો પ્રસંગ આવશે.” આ પ્રમાણે નહીં કહેવું જોઈએ. કારણ કે મરણોદ્દેશ્યકત્વવિશિષ્ટમરણાનુકૂલવ્યાપારમાત્રને હિંસા કહેવાય છે. ખગકારકાદિમાં તાદશમરણાનુકૂલવ્યાપાર ન હોવાથી હિંસકત્વની આપત્તિ નહીં આવે. યદ્યપિ અન્ય માણસને મારવા માટે છોડેલા બાણથી જ્યાં બ્રાહ્મણ હણાયો છે, ત્યાં તાદશ બાણ મૂકનારના વ્યાપારમાં બ્રાહ્મણમરણોદ્દેશ્યકત્વવિશિષ્ટમરણાનુકૂલત્વ ન હોવાથી બ્રાહ્મણહત્યા ન હોવાથી તાદશબાણના ક્ષેપકને પ્રાયશ્ચિત્ત ન આવવું જોઈએ. પરન્તુ લેતી વાનમાàળ બ્રહ્મદત્યાં પોતિ’ ઈત્યાદિ વચનથી જ ઉક્તસ્થળે સેતુસ્નાનાદિ સ્વરૂપ વાચનિક પ્રાયશ્ચિત્ત અપાય છે. નિષિદ્ધાચરણની અપેક્ષાએ ઉક્તસ્થળે પ્રાયશ્ચિત્ત નથી અપાતું. આથી સ્પષ્ટ છે કે, શ્યનયાગમાં ઉક્ત રીતે વર્તવનિષ્ટીનનુવંધિત્વ' બાધિત હોવાથી વિધ્યર્થ બાધિત છે. આ પ્રમાણે “નનું શ્વેનેના...' ઇત્યાદિ શંકાગ્રંથનો આશય છે.
‘ર, તન્ન... ઇત્યાદિ સમાધાન પંથની વય એ છે કે નેનાડમિરનું યતિ' ઇત્યાદિ સ્થળે ઉપર જણાવ્યા મુજબ
૧૩૨
